In het onlangs afgeronde onderzoek ‘Samen Gezond Groot’, naar leefstijladvisering door de JGZ aan 0- tot 4-jarigen, worden vier tools gepresenteerd om leefstijladvisering te verbeteren. Zijn deze tools nuttig en kunnen we deze landelijk in de JGZ gebruiken? Over deze vragen gingen de onderzoekers met de innovatiepioniers in gesprek tijdens het online JGZ Innovatieatelier van 23 september.
Wat is Samen Gezond Groot?
Het project Samen Gezond Groot (een samenwerking tussen vier JGZ-organisaties en Amsterdam UMC) heeft als doel de huidige leefstijladvisering voor kinderen van 0 tot 4 jaar te optimaliseren. JGZ-richtlijnen rondom een gezonde leefstijl worden onderzocht, evenals de ervaringen en tevredenheid van JGZ-professionals en ouders met de huidige leefstijladvisering. Uit het onderzoek komen een aantal aanknopingspunten naar voren om de leefstijladvisering te optimaliseren. Op basis van de onderzoeksresultaten werden er een aantal tools ontwikkeld om de leefstijladvisering in JGZ-organisaties te verbeteren.
De huidige praktijk
‘Is leefstijladvisering in de jeugdgezondheidszorg de afgelopen 5 jaar veranderd?’, vroeg NCJ-adviseur en moderator van het online Innovatieatelier Ellen-Joan Wessels als ‘opwarmertje’ aan de deelnemers. ‘Ouders zijn kritischer geworden’, reageerde iemand. ‘Er lijkt sprake van wat meer wantrouwen in wat de professional zegt. Er worden zoveel dingen gezegd over wat wel en niet goed is, en dat wordt dan ook vaak weer weerlegd, waardoor ouders aangeven niet meer te weten wat ze moeten geloven. Is roomboter nu wel of niet goed, ik noem maar wat.’ Een andere deelnemer: ‘Ik merk vooral dat ouders bewuster met voeding en leefstijl bezig zijn. Een aantal jaren geleden was ik de deskundige en nu lijkt het soms alsof de rollen zijn omgedraaid. Dan hebben ouders een veganistische leefstijl bijvoorbeeld en weten ze tot in detail wat er op etiketten staat en wat wel of niet goed is aan voeding.’
Lastig
Uit het onderzoek ‘Samen Gezond Groot’, dat onlangs werd afgerond door Vera van den Berg (Amsterdam UMC), komen een aantal aanknopingspunten naar voren om leefstijladvisering te optimaliseren. Op basis van de onderzoeksresultaten ontwikkelden vier JGZ-organisaties (JGZ Kennemerland, GGD Kennemerland, GGD Zaanstreek-Waterland en JGZ Zuid-Holland West) een aantal tools om de leefstijladvisering in hun organisatie te optimaliseren.
‘Het onderzoek is ontstaan vanuit de praktijk’, vertelt Van den Berg voorafgaande aan de inhoudelijke presentatie van het onderzoek. ‘Lucy Smit van JGZ Kennemerland liep in de praktijk tegen dingen aan die lastig waren, bijvoorbeeld tegenstrijdigheden in leefstijlrichtlijnen binnen de JGZ. Maar ook wilde ze meer zicht op wat ouders vinden van die leefstijladviezen en of dat aansluit bij hun behoeften.’ Met subsidie van ZonMw kon het onderzoeksproject ‘Samen Gezond Groot’ worden opgezet en uitgevoerd, waarbij het bij leefstijladviezen gaat over:
- borstvoeding
- vaste voeding (eten/drinken)
- beeldschermgebruik
- slapen
Preventie op overgewicht in de eerste 4 levensjaren van een kind staat centraal. Hoe kunnen we de huidige vormen van leefstijladvies optimaliseren, rekening houdend met de behoeften van ouders en JGZ-professionals, luidde de hoofdvraag? En hoe kunnen andere JGZ-organisaties profiteren van de binnen Samen Gezond Groot ontwikkelde tools (innovaties)?
Onderzoeksresultaten
Opvallend onderzoeksresultaat, volgens Vera, is de uitkomst dat leefstijladviezen op het consultatiebureau slechts zeer beperkt (4 procent van de ondervraagde ouders geeft dit aan) gaan over beeldschermgebruik. ‘Dat sluit ook wel aan bij het idee van de professionals dat dit minder vaak aan bod komt. Of, als het wél gebeurt, de ouders of de professionals ermee komen, hebben we niet exact onderzocht.’
Andere wetenswaardige resultaten:
- Ouders blijken over het algemeen zeer tevreden over de kwaliteit van de leefstijladviezen.
- Een meerderheid van de ouders vindt het belangrijk dat leefstijladviezen op het consultatiebureau aan de orde komen.
- Ouders geven vaak aan dat ze eigenlijk niet weten wat het consultatiebureau te bieden heeft qua leefstijladviezen en dat ze daarvoor bij JGZ-professionals terecht kunnen.
- Een deel van de ouders zoekt vaker op Google of internetfora naar leefstijladviezen dan dat ze hun vragen stellen op het consultatiebureau of tussentijds met JGZ contact opnemen via app of telefoon.
- Een deel van de ouders zegt aan te lopen tegen het feit dat de JGZ in hun ogen teveel vasthoudt aan de eigen richtlijnen rondom gezonde leefstijl.
Toolkit leefstijladvisering
Het Innovatieatelier van deze middag is erop gericht een toolkit samen te stellen met vier tools die Samen Gezond Groot samen met het JGZ veld heeft ontwikkeld.
- Stel tijdens elk consult de vraag of ouders meer willen weten over een gezonde leefstijl van hun kind. Insteek is dat leefstijladvisering niet ongevraagd maar wel actief gegeven wordt. Je zou de vraag als volgt kunnen formuleren: ‘Op deze leeftijd kan ik je ook iets vertellen over gezonde leefstijl en dan denk ik aan voeding (eten/drinken), slapen, beeldschermgebruik en bewegen. Mag ik je daar wat over vertellen? Over welk onderwerp of welke onderwerpen zou je meer willen weten?’
- Websitetool (nog niet helemaal doorontwikkeld) die geïmplementeerd kan worden op de eigen JGZ-website. Je kunt de websitetool gebruiken tijdens een consult om zo met ouders in gesprek te komen over één van de vier leefstijlthema’s (voeding, slapen, schermgebruik, bewegen).
- Poster ‘Best lastig’ die binnen en buiten het consultatiebureau opgehangen kan worden, onder andere ook in sportscholen en bibliotheken. De poster, die ook als ‘praatplaat’ op het bureau gelegd kan worden, speelt in op het bespreekbaar maken van leefstijl.
Download de poster ‘Best lastig’
Bekijk de handleiding bij de poster ‘Best lastig’
- Folder over beeldschermgebruik (‘Een Gezonde Dag 0-4 jaar’) die tijdens het 11-maanden-consult standaard gebruikt wordt, inclusief voorafgaande workshop voor de JGZ-professionals die de folder gaan gebruiken. Daarin komen o.a. de JGZ-richtlijnen rondom beeldschermgebruik aan bod en gaan deelnemers in rollenspellen oefenen met de folder.
Download de digitale folder over beeldschermgebruik
Download de folder t.b.v. drukwerk over beeldschermgebruik
Bekijk de handleiding bij de folder over beeldschermgebruik (volgt binnenkort) >
Lees ervaringen van JGZ-organisaties met Samen Gezond Groot
Bekijk de animatievideo over beeldschermgebruik
De materialen en draaiboeken van de vier tools bieden de onderzoekspartners van Samen Gezond Groot aan de JGZ aan: ‘Het ligt er en we willen niet dat iedereen zelf het wiel hoeft uit te vinden.’
Aansluiten bij ouders is het vakmanschap van de JGZ-professional
Aan het einde van het online Innovatieatelier wordt stilgestaan bij de vraag hoe JGZ-medewerkers ouders en jeugdigen, eventueel met behulp van de gemaakte tools, nog beter kunnen ondersteunen bij het aanleren van een gezonde leefstijl. De tools kunnen helpen om bij ouders bekend te maken dat zij met vragen over leefstijl ook bij de JGZ terecht kunnen. Uit het onderzoek blijkt ook dat ouders het prima vinden om over leefstijl te praten, maar dan wel aansluitend bij wat zij zelf als waardevol ervaren. Aansluiten bij ouders is het vakmanschap van de JGZ-professional. En omdat elke ouder anders is, is motiveren voor het aanleren van een gezonde leefstijl per definitie maatwerk. Weten wat ouders belangrijk vinden in hun leven, in het leven van hun kind(eren) en waar zij hulp bij kunnen gebruiken, geeft aan waar de kansen liggen en hoe zij met steun van de JGZ, stap voor stap aan een gezonde leefstijl voor hun kind(eren) kunnen werken.
Over het JGZ Innovatieatelier
Het landelijk Innovatieatelier van het NCJ komt 5 keer per jaar samen om in co-creatie te werken aan vernieuwing binnen de JGZ. De pioniers worden gestimuleerd op zoek te gaan naar ruimte om de beweging naar vernieuwing in gezamenlijkheid in te zetten binnen de eigen organisatie. Dit betekent ook: buiten de muren van de eigen organisatie kijken. Samen verbinden, versterken en vernieuwen we. Lees meer
