Nieuws 28 mei 2019
In ‘Doen wat werkt’ worden verschillende JGZ-interventies gedeeld. Deze maand vertelt Rianne van der Zanden over de Happyles, een schoolprogramma gericht op het bevorderen van het welbevinden en de preventie van depressieklachten bij MBO en VMBO-leerlingen. Rianne is Senior wetenschappelijk medewerker Jeugd bij het Trimbos-instituut en Landelijk coördinator van de Stichting Gripopjedip.
Happyles is een schoolprogramma gericht op het bevorderen van welbevinden en de preventie van depressieklachten bij MBO en VMBO-leerlingen. Driekwart van de psychische aandoeningen begint vóór het 24e jaar en de gemiddelde leeftijd voor een eerste depressie onder jeugdigen is 14 jaar. Daarbij hebben lager opgeleiden meer kans op psychische problemen terwijl ze minder snel hulp zoeken. Dat zien we ook terug bij de online groepscursus Gripopjedip, waar lager opgeleide jongeren zijn ondervertegenwoordigd. Een preventieprogramma op school, zoals Happyles, voor (V)MBO leerlingen is dan ook relevant.
Happyles is gebaseerd op de positieve psychologie en cognitieve gedragstherapie, beide effectieve methoden in de aanpak van depressie en versterken van welbevinden. Het is een compact programma dat bestaat uit vier klassikale lessen: twee online en twee face-to-face lessen, een Happylestest en een adviesgesprek voor alle leerlingen. Leerlingen met depressieklachten volgens de Happylestest worden toegeleid naar lokaal evidence-based aanbod, zoals een depressiecursus, kopp-cursus of behandeling. Happyles wordt uitgevoerd door getrainde GGD of GGZ-preventie professionals, in nauwe samenwerking met de school. Het Happyles-adviesgesprek kan gekoppeld worden aan het extra JGZ-contactmoment voor adolescenten.
Quotes van leerlingen:
‘Door Happyles weet ik dat de school mij wil helpen als ik ergens mee zit‘
‘Ik heb geleerd hoe ik me eigenlijk voel van binnen’
’Ik heb geleerd dat je jezelf happy kunt maken’
Leerlingen zijn positief tot heel positief over Happyles volgens een procesevaluatie bij VMBO’s in Den Haag. Het adviesgesprek sprong er in de evaluatie uit: meer dan 90% van de leerlingen oordeelde hierover (heel) positief. Over de lessen was driekwart van de leerlingen positief, met als gemiddelde cijfer 7.3.
De uitvoerende GGZ-professionals waren ook positief. De aanwezigheid van een leerkracht zorgde voor orde in de klas. De aanwezigheid van de GGZ-professional tijdens de e-lessen werd belangrijk gevonden vanwege beantwoording van vragen en het opbouwen van een band met leerlingen voor het adviesgesprek. Een groot pluspunt was dat iedereen een adviesgesprek kreeg, wat stigmatisering tegengaat en soms onbekende problematiek aan het licht bracht.
De betrokken ketenpartners vonden de grootste meerwaarde van Happyles de taboedoorbreking rond gevoelens van somberheid, tijdige signalering van problematiek bij leerlingen (of bevestiging van gesignaleerde problemen) en verbeterde toeleiding naar passend hulpaanbod. Volgens hen levert Happyles positieve spin-off voor ketensamenwerking en in korte tijd positief resultaat voor leerlingen.
Een onderzoek bij 186 MBO leerlingen liet een toename zien in welbevinden. Daarbij was er geen verschil tussen autochtone leerlingen en leerlingen met een migrantenachtergrond. Onderzoek bij 373 VMBO-leerlingen liet bij meisjes een toename in welbevinden en afname in depressieklachten zien. Bij leerlingen (jongens en meisjes) met een verhoogd niveau van depressieklachten op de voormeting, namen depressieklachten af. Onderzoek bij 279 leerlingen van VMBO t/m VWO liet bij leerlingen met een verhoogd depressieniveau een toename in welbevinden en afname in depressieklachten zien. De tevredenheid van VMBO-ers over Happyles was hoger dan die van HAVO/VWO leerlingen. Onderzoek bij 1753 VMBO-leerlingen liet een stijging zien in welbevinden. Bij leerlingen met een verhoogd depressieniveau namen de depressieklachten af. Tot slot liet onderzoek onder 292 Vlaamse leerlingen een toename in welbevinden en afname in depressieklachten zien bij leerlingen met een verhoogd depressieniveau op de voormeting.
*Dit zijn significante resultaten van onderzoek naar Happyles met voor- en nametingen zonder controlegroep
Na de eerste pilot is op basis van klasobservaties besloten de klassikale lessen van Happyles niet meer te laten uitvoeren door getrainde leerkrachten, vanwege het zeer wisselende niveau in de uitvoering. Sommige leerkrachten gaven ook aan niet zoveel met het onderwerp te hebben en zich ondanks de training onthand te voelen met vragen en emoties die dit bij leerlingen kon oproepen. Er zijn ook aanwijzingen dat uitvoering van schoolgerichte depressiepreventie door zorgprofessionals de effectiviteit vergroot (Stice 2009). Daarnaast is het taalgebruik op basis van feedback van leerlingen verder vereenvoudigd, de face-to-face introductieles speelser gemaakt en is er een face-to-face eindles toegevoegd waarin teruggeblikt wordt op voorgaande lessen. Tot slot is Happyles door de databank effectieve interventies gecertificeerd als ‘theoretisch goed onderbouwd’ en zijn beveiligingsmaatregelen doorgevoerd vanwege de AVG. Omdat Happyles goed is doorontwikkeld, veelbelovende resultaten laat zien en een lacune vervult in depressiepreventie programma’s voor (V)MBO, is de volgende stap een gerandomiseerd effectonderzoek (RCT). Daarvoor is een subsidieaanvraag bij ZonMw ingediend.
Een prijs voor die ene speciale professional die van preventie haar of zijn vak heeft gemaakt. Deze professional onderscheidt zich door op opvallende, speciale, unieke of eigenwijze wijze bij te dragen aan het realiseren van de beste jeugdgezondheid voor elk kind. Wie nomineer jij?
In de eerste week van juni organiseert het NCJ de ‘Week voor Jeugdgezondheid’. Een week waarin we beleid, praktijk en onderzoek verbinden om aandacht te vragen voor het belang van preventie. Meld je snel aan voor onze evenementen!
Het Van Wiechenonderzoek, gericht op het vroegtijdig signaleren van ontwikkelingsachterstanden bij kinderen, maakt plaats voor 'Van Wiechen Continu'. Deze nieuwe benadering maakt continue monitoring van kindontwikkeling mogelijk, op elk gewenst moment. Dit sluit beter aan bij de behoeften van ouders en maakt jeugdgezondheidszorg op maat mogelijk, in lijn met het LPK. De landelijke implementatie start dit jaar.