Nieuwsbericht

Armoede en corona

Wat de aandachtsfunctionarissen in het begin van de coronatijd opviel, was dat de ouders/verzorgers veel last hadden van stress omdat kinderen niet naar de kinderopvang of school konden. De aandachtsfunctionarissen maken zich zorgen over de werkende armen, met name over de ouders/verzorgers met flexibele of 0-uren contracten. Ze puzzelen met de vraag hoe je gezinnen in verborgen armoede kunt herkennen en bereiken? Ook is er frustratie; je weet dat sommige jeugdigen en ouders juist in die eerste periode ondersteuning nodig hadden, maar dat de uitvoerende collega’s door de corona-werkzaamheden niet altijd extra tijd vrij konden maken. Zeker als er eerder al sprake was van onderbezetting. Ook nu hebben jeugdigen en ouders nog steeds ondersteuning nodig. Corona heeft ook iets positiefs gebracht en ervoor gezorgd dat bij sommige JGZ-organisaties de samenwerking met andere partners (o.a. gemeente, welzijn en geboortezorg) tot stand is gekomen en/of is geïntensiveerd. 

De aandachtsfunctionarissen willen armoede binnen de JGZ meer op de agenda zetten. Ze zouden geholpen zijn met een goede sociale kaart over het aanbod met betrekking tot armoede en schuldhulpverlening. In één van de JGZ-organisaties zijn stagiaires hiermee bezig. De aandachtsfunctionarissen zoeken ook naar een manier om binnen de eigen organisatie het thema armoede levend te houden. En naar buiten te communiceren dat we de gezinnen die in armoede leven ook kunnen helpen, bijvoorbeeld bij het zoeken naar de juiste hulp als dat nodig is. Een van de JGZ-organisaties heeft een laagdrempelig wekelijks spreekuur armoede opgericht. Deze worden verspreid gehouden over verschillende organisaties zoals de bibliotheek en de locaties van de JGZ. 

Het laatste vraagstuk bij dit onderwerp betrof het bereiken van de gezinnen die in armoede leven. De maternale kinkhoestvaccinatie of het prenataal huisbezoek zijn wellicht momenten die we als JGZ kunnen aangrijpen om in gesprek te gaan met (aanstaande) ouders over hun vragen rondom financiële zaken. Maar ook de intensivering van de samenwerking met de geboortezorg door het landelijk actieprogramma Kansrijke Start biedt mogelijkheden. Als antwoord op de vraag ‘hoe’ de armoede bespreekbaar te maken en het goede gesprek te voeren, gaf Martin Pragt (ervaringswerker Sterk uit Armoede) ons mee dat wij als professionals ons die vraag stellen, maar de jeugdigen en ouders/verzorgers ook! Een goed inzicht om mee te nemen.

Inzet ervaringsdeskundigheid

Naast Martin was ook Famke ten Brink van Sterk uit Armoede aanwezig en zij vertelde ons wat we kunnen leren van de inzet van ervaringswerkers. Ze gaf aan dat we armoede niet alleen moeten benaderen als een geldprobleem, maar ons ook moeten beseffen dat armoede iets doet met mensen en het idee wat ze over zichzelf hebben. Ook bij kinderen. Dat speelt vaak door tot in hun volwassenheid met gedachten als "Ik doe er niet toe" of "Ik ben niets waard".  

Sterk uit Armoede werkt vanuit het principe: ‘Alles wat je voor mij doet, zonder mij, dat doe je tegen mij’ (Mahatma Gandhi). Daarbij werken zij met mensen die zijn opgeleid om hun levensverhaal te vertellen en hun eigen ervaringen in te zetten voor mensen in armoede. Ze werken in een tandem, dus een ervaringswerker samen met een anderszins opgeleide professional. De ervaringswerker bouwt snel een vertrouwensband op door de gemeenschappelijke ervaring. Hij/zij durft door te vragen, weet ook op welke onderwerpen en dit biedt ruimte voor de anderzins opgeleide professional om zijn/haar kennis en kunde in te brengen. Ook herkent de ervaringswerker soms de weerstand die bij een cliënt aanwezig is en geeft dit aan bij zijn/haar tandem (bijv. het herkennen van smoezen van een cliënt). 

Naast hun werkzaamheden in de noordelijke provincies gaat Sterk uit Armoede ook landelijk aan de slag. Hun landelijke samenwerkingspartners zijn de verschillende ministeries, de Alliantie Kinderarmoede en Divosa. De ervaringswerkers van Sterk uit Armoede worden in dienst genomen door verschillende organisaties (gemeente, welzijnswerk, zorg) of worden op uurbasis ingehuurd.  

De Gemeente Utrecht is de enige van de aanwezige JGZ-organisaties die samenwerkt met ervaringswerkers. Ze heeft een aantal ervaringswerkers opgeleid en in dienst genomen en hen bij verschillende opdrachten betrokken. Onze collega uit Utrecht geeft aan dat het fijn is dat je alles kunt en durft te vragen. Famke vult hier nog op aan dat je je moet beseffen dat je mensen in armoede zult kwetsen. Ook al is dat niet jouw intentie of ben je het je niet altijd bewust. Het fijne is dat ervaringswerkers zijn opgeleid om hierop feedback te geven en het onbewuste hierin bewust te maken. 

Sterk uit Armoede heeft de ambitie om het werken met ervaringswerkers als norm te stellen. Op allerlei plekken. Gebruikmakend van de drie belangrijke kennisbronnen: wetenschappelijke, professionele en ervaringskennis, verandert onze aanpak van armoede wezenlijk. Die aanpak is met corona extra belangrijk volgens Famke: “We hebben grote groepen in onze samenleving van ons vervreemd. Het is belangrijk niet over hoofden van mensen te praten, maar met ze in gesprek te gaan”

Handreiking armoede voor het domein Jeugdgezondheid

De drie kennisdomeinen van wetenschap, professionals en ervaringskennis worden ook verbonden binnen de handreikingen Omgaan met armoede die zijn/ worden gemaakt, zeggen Mariëtte Lusse (Hogeschool Rotterdam) en Annelies Kassenberg (Hanzehogeschool). De handreiking Omgaan met armoede op scholen voor onderwijsprofessionals is gereed. De handreiking voor professionals werkzaam binnen de gemeente/het sociaal domein wordt gemaakt en die voor het domein Jeugdgezondheid start in januari 2021. Het doel van de handreikingen is dat allerlei verschillende ‘jeugdprofessionals’ zich bekwamen in het bespreekbaar maken en omgaan met armoede.

Structuur voor alle handreikingen is:

• Signaleren: alle kinderen zien.
• Ondersteunen: alle kinderen doen mee.
• Stimuleren: alle kinderen krijgen kansen.

Annelies vertelt dat het proces van de handreiking is opgedeeld in vier stappen: 

• Inventariseren: er is vaak al veel (literatuur)kennis aanwezig. Die wordt zo breed mogelijk verzameld en door raadpleging professionals en ervaringswerkers aangevuld. De input die door JGZ-organisaties al eerder is gegeven, wordt meegenomen;
• Verdiepen: in 2 expertmeetings, opgedeeld in leeftijdscategorieën (-9 maanden tot 4 jaar en 4-18 jaar) en aanvullende interviews met jeugdigen kijken we naar de inventarisatie. Vullen aan en schrappen. Op dat moment komt bovengenoemde structuur (SOS) al naar boven;
• Valideren: in deze fase checken we of we de juiste werkwijzen te pakken hebben. Dit doen we bij de aandachtsfunctionarissen en bij de adviesgroep;
• Kennis delen: in overleg met de aandachtsfunctionarissen wordt gekeken hoe we de lancering en het daarna delen van de kennis het beste kunnen doen. 

De Hanzehogeschool, Hogeschool Rotterdam en het NCJ starten in januari met de eerste fase van de handreiking voor het domein Jeugdgezondheid en ronden af medio 2021. Dan zijn er in de zomer van 2021 in totaal drie handreikingen gereed. Kim Houben van Divosa geeft aan dat we in 2021 naast het creëren van een gemeenschappelijke taal ook in de praktijk samen gaan ‘doen’! Samen met onderwijs, gemeentelijk sociaal domein en het domein Jeugdgezondheid trekken we op in de aanpak van kinderarmoede. 

Wil je nog weten waarom ik zo trots was? 

Bij de vraag om ondersteuning vanuit de aandachtsfunctionarissen geven alle aanwezigen aan graag mee te willen werken. In de eerste fase benaderen ze hun netwerk (JGZ-collega’s en samenwerkingspartners) om een vragenlijst in te vullen. Sommigen geven aan ook in de tweede fase actief mee te willen denken en hun netwerk te gebruiken om jeugdigen te vragen mee te doen. Ze willen in de derde fase meelezen en aanvullen en denken tijdens de laatste fase graag mee op welke wijze de handreiking gelanceerd kan worden en hoe ze de handreiking zo breed mogelijk kunnen verspreiden. En de JGZ zou de JGZ niet zijn als ze ook een kans zien om de lancering van de handreiking ‘te gebruiken’ om het thema armoede weer een boost te geven binnen de eigen organisatie. 

Data bijeenkomsten Aandachtsfunctionarissen Armoede 2021

• Maandag 1 februari 10.00 - 12.30 uur
• Maandag 14 juni 10.00 - 12.30 uur
• Maandag 22 november van 10.00 - 12.30 uur

Bekijk ook:

• Themadossier Aanpak Armoede
• De website Sterk uit Armoede