Armoede
Wil jij je ook meer gaan inzetten om de gevolgen van armoede en schuldenproblematiek bij jeugdigen en hun gezinnen tegen te gaan?
Nieuws 30 maart 2023
In dit artikel deelt Petra Kletter (NCJ) ervaringen, inzichten en resultaten rondom de incompany training ‘Armoede’.
Halverwege 2022 mocht ik samen met een ervaringsdeskundige collega van Sterk uit Armoede een incompany training ‘Armoede’ geven aan de medewerkers van GGD Noord- en Oost-Gelderland (NOG), Vérian en Yunio. De opdrachtgevers Monique L’Hoir en Marike Voormolen, zetten zich samen met de collega’s van GGD NOG, Yunio en Vérian in voor de jeugdigen en gezinnen die in armoede leven. Deze organisaties hebben een actieve bijdrage geleverd aan ‘Omgaan met armoede in de jeugdgezondheid; een handreiking voor de professionals in de geboortezorg en jeugdgezondheidszorg’ of leveren ook hun bijdrage aan de landelijke bijeenkomsten van de ‘aandachtsfunctionarissen armoede’. Tijdens deze trainingsdagen nam één van de aandachtsfunctionarissen van het eerste uur, Erica Stam, afscheid in verband met haar pensioen. Ik heb met Monique en Marike gesproken over de aanleiding van de scholingsdagen en hoe zij daarop terugkijken. Welke tips over de scholing geven zij het NCJ en de collega’s in het land mee? Maar natuurlijk ook…welke wijze lessen heeft Erica?
We zien steeds meer mensen die moeite hebben financieel rond te komen. Die zorgen leveren stress op. En we weten met elkaar wat die stress met een kind of met een gezin kan doen. Gelukkig hebben we de afgelopen jaren ook al veel geleerd. Ook als JGZ. Belangrijke ontwikkelingen die Erica de afgelopen jaren heeft waargenomen zijn de toegenomen kennis over de impact van armoede op de gezondheid en hoe groot de gezondheidsverschillen daadwerkelijk zijn. Daarnaast ziet zij dat de informatie die in de laatste jaren beschikbaar is gekomen over de impact van early life stress van belang is om de impact van kinderarmoede op korte en lange termijn beter te begrijpen. Erica ziet ook kansen. Door de transitie naar de gemeenten heeft een verschuiving plaatsgevonden van de jeugdgezondheidszorg. Van gepositioneerd in het medische domein naar een meer centrale positie in het sociale domein. Dit biedt meer ruimte voor de JGZ om aandacht te besteden aan kwetsbare groepen gecombineerd met participatie binnen netwerken en om zo met andere partijen tot oplossingen komen.
De aanleiding van de scholingsdagen was voor Monique en Marike: wat kunnen we als organisaties en professionals doen om de jeugdigen en gezinnen die met geldzorgen of stress te maken krijgen hierop voor te bereiden? Wat kan de JGZ daar concreet in betekenen? Ze wilden ook graag dat de collega’s van Vérian, Yunio en GGD NOG de kans kregen elkaar te ontmoeten. Vandaar dat is gekozen voor drie scholingsdagen met elke dag dezelfde scholingsopzet maar steeds collega’s uit een andere regio.
Er waren al zoveel verbindingen met het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) rondom de aanpak van armoede dat het voor Marike en Monique voor de hand lag om het NCJ te benaderen voor deze scholingsdagen. En zo geschiedde. In de ochtend verzorgde het NCJ samen met Sterk uit Armoede een dagdeel over signaleren, bespreekbaar maken en de positie van de JGZ bij (kinder)armoede. In de middag gingen de JGZ-medewerkers in gesprek met de gemeenteambtenaren uit hun gemeente.
Monique geeft aan dat de meerwaarde van de scholingsdag vooral in het elkaar ontmoeten zit; de JGZ onderling en ook met de gemeente. Je leert elkaar kennen en de drempel is lager om een volgende keer contact op te nemen met elkaar. De aandacht en focus voor het signaleren van (kinder)armoede is bij de JGZ-ers toegenomen en de communicatie over kinderarmoede in de spreekkamer is vanzelfsprekender geworden. Marike is er daarnaast van overtuigd dat de JGZ een belangrijk verschil in de signalering maakt door alerter te zijn en de juiste vragen te stellen. En dat we ons vervolgens in moeten spannen om kennis te hebben van de netwerken in de eigen gemeente. Dat besef is volgens haar gegroeid tijdens de scholingsdagen. Voor Erica kwam de belangrijkste les van de ervaringsdeskundige: “Maak contact en stel de vraag: wat heb jij nodig? Daadwerkelijk gezien worden, is de crux”.
Unaniem op 1 staat voor Marike, Monique en Erica: betrek een ervaringsdeskundige bij de scholing! Monique formuleerde het mooi:
“De ervaringsdeskundige speelt een belangrijke rol bij het ‘dichtbij brengen’ van het probleem. Opeens staat er iemand voor je die tot diep in de sores heeft gezeten. Dit doet iets met de collega’s. Bewust worden dat het ‘jou ook kan overkomen’ is een functioneel moment. Niet alleen ratio, maar gevoel moet ook meedoen.”
Andere tips van Marike zijn: organiseer de scholing indien mogelijk samen met ketenpartners. Dat geeft al de eerste winst. Verzamel de ‘oogst’ en zorg voor follow up. Betrek beleidsmakers vanuit andere disciplines bij dit thema en blijf met hen in contact.
Monique geeft als laatste tip nog mee dat de proactiviteit van de JGZ-er altijd belangrijk blijft! Ik vertaal dat als volgt:
“Ook al heb je geen tijd en/of is het sociaal domein soms een ondoorzichtige hindernis die je moet nemen… jij blijft daarin als JGZ-er een belangrijke schakel! Hou dus vast en vol totdat je echt los kunt laten. De jeugdige en/of het gezin snapt er misschien nog veel minder van. Als je stress hebt kun je nu eenmaal niet alles overzien.”
Erica wenst de JGZ-ers toe dat ze de verbinding zoeken met collega’s uit het eigen werkveld en uit andere domeinen. Die zien immers andere stukken van de puzzel. Samen kun je de wereld mooier maken en kom je tot creatieve oplossingen. Doe dit dan vooral in verbinding met de gezinnen die het betreft. Denk groot, maar doe klein, vele kleine stapjes maken een nieuwe weg behapbaar en beloopbaar. Zelf heeft Erica veel geleerd door op alle niveaus actief te zijn: lokaal, regionaal en landelijk. “Door steeds vanuit een ander perspectief te kijken en andere partners te ontmoeten verwerf je nieuwe kennis en inzichten”.
Ikzelf kijk terug op drie mooie scholingsdagen met een waardevolle ontmoeting met de collega’s die elke dag in de praktijk staan. Hopelijk hebben we de kennis van de collega’s weer opgefrist, hen de mogelijkheid gegeven alle vragen (ook die ze eigenlijk niet durfde) te stellen en hen handvatten geboden het gesprek aan te gaan over stress en geldzorgen. Met natuurlijk als doel dat de jeugdigen en gezinnen die in armoede leven zich uitgenodigd voelen om het bij de JGZ ook te hebben over hun financiële zorgen. En dat zij, samen met de JGZ en de gemeente aan de slag gaan met oplossingen.
Wil jij je ook meer gaan inzetten om de gevolgen van armoede en schuldenproblematiek bij jeugdigen en hun gezinnen tegen te gaan?
Samenwerken is een taak van de JGZ die in het basispakket JGZ is opgenomen. De vraag is wat houdt samenwerken eigenlijk in en hoe geef je daaraan uitvoering in de praktijk?
“De wereld met een nieuwe fotografie-bril bekijken. Dat zal dan vooral de kijk op de natuur worden, een belangrijk onderwerp voor de huidige en nieuwe generatie. En daarnaast met verwondering de ontwikkeling van mijn kleinkinderen volgen, voor hen is alles nieuw.”
Tijdens een bijeenkomst bij het NCJ wisselden de visusinstructeurs uit hoe ze met behulp van de 20-20-2 leefstijlregel het groeiende probleem van bijziendheid bij kinderen kunnen aanpakken.
Per 1 mei 2024 is het bestuursmodel gewijzigd naar een raad-van-toezicht-model met vijf leden. NCJ-directeur Igor Ivakic is vanaf dit moment directeur-bestuurder van het NCJ.
Omvangrijk ziekteverzuim hangt nauw samen met zowel verminderde gezondheid als slechtere leerprestaties. Het onderzoek (regio Amersfoort) evalueerde de implementatie van de interventie MAZL in het primair onderwijs.