Nieuws 3 juli 2025
Het Prenataal Huisbezoek JGZ (PHB JGZ) krijgt veel aandacht en er wordt volop geïnvesteerd in vanzelfsprekende samenwerking tussen de jeugdgezondheidszorg en de geboortezorg. Toch zijn er ook uitdagingen. Want, hoe organiseer je duurzaam en ‘vanzelfsprekend’ partnerschap? Hoe regelen anderen dit? En hoe zorgen we ervoor dat er extra steun is voor degene die dat het hardst nodig heeft?
In drie best practices delen JGZ-organisaties en verloskundigen hun ervaringen over hoe zij samenwerken voor zwangeren en/of hun gezinnen in een kwetsbare situatie. In deze best practice lees je de ervaringen van Myrthe Luiten (verloskundige bij Praktijk De Nieuwe Gracht in Delft), Joke de Wit (jeugdverpleegkundige bij JGZ-ZHW) en aanstaande ouder Androniki.
Androniki: ‘Het goede startgesprek was heel zinvol en het gaf mij meer zekerheid. Ik en mijn man kregen meer informatie over de eerste dagen na de bevalling en wat we konden verwachten. Ook hebben we het gehad over het aanstaande ouderschap en over hoe onze eigen jeugd bijvoorbeeld was. Ik vertelde dat ik zelf had verwacht dat ik gestresst zou zijn in de eerste weken. In ons land van herkomst ga je naar de kinderarts wanneer je vragen hebt, daarom is het goed om te weten hoe het werkt in Nederland. We kregen informatie over vaccinaties, hoe de gezondheidszorg in Nederland werkt en wat we kunnen verwachten van de jeugdgezondheidszorg. Mijn man en ik zijn beiden niet in Nederland opgegroeid en onbekend met het gezondheidszorgsysteem in Nederland. Ook hebben we hier geen familie om op terug te vallen. Het gesprek ging ook over andere dingen, het was een heel zinvol en fijn gesprek.’
In Delft wordt het prenataal huisbezoek het ‘Goede Start gesprek’ (GSG) genoemd. Tussen januari 2022 en juli 2024 is er een onderzoek gedaan door de Haagse Hogeschool met een Leer- en Ontwikkelteam. Gedurende dit onderzoek kwamen diverse professionals en ouders bij elkaar om te verkennen hoe een prenataal huisbezoek zo goed mogelijk kan aansluiten bij de behoeften van (aanstaande) ouders, hoe de samenwerking rondom deze huisbezoeken moet worden georganiseerd, en hoe de huisbezoeken in de praktijk vorm krijgen. Ervaren jeugdverpleegkundigen, die ook al prenataal stevig ouderschap boden, zijn gestart met het doen van de huisbezoeken. Er is ingezet op meer samenwerking met alle geboortezorg professionals en het normaliseren van het prenataal huisbezoek. Daarnaast is er actie ondernomen om de randvoorwaarden duidelijk te krijgen en te organiseren.
Zwangeren kunnen een GSG geadviseerd krijgen via de verloskundigenpraktijken in Delft of door de gynaecologen van het Reinier de Graaf gasthuis.Als er sprake is van een kwetsbare situatie, kan een GSG al vroeg in de zwangerschap helpend zijn. Er wordt dan samen met de aanstaande ouder(s) gekeken of informatie, advies en/of ondersteuning (zoals via Stevig Ouderschap of Kasto) vanuit de JGZ al voldoende is of dat hulpverlening of ondersteuning door de huisarts of Delft Support (jeugdteam, sociaal team of vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning) wenselijk is.
Over de geïnterviewden: Myrthe Luiten, Joke de Wit en aanstaande ouder Androniki
Joke de Wit is werkzaam als jeugdverpleegkundige bij JGZ Zuid-Holland West (JGZ ZHW) in Delft. Vanaf het begin, juli 2022, voert zij het Goede Start gesprek, zoals het is genoemd bij JGZ ZHW, uit samen met een collega. Myrthe Luiten is verloskundige. Wat haar zo aanspreekt in dit beroep, is de afwisseling en het contact met allerlei verschillende mensen. Daarnaast ervaart ze het als een groot voorrecht om deel uit te maken van een van de meest bijzondere momenten in het leven van ouders. Aanstaande ouder Androniki is zwanger van haar eerste kind en deelt haar ervaringen met het Goede Start gesprek.
Androniki: ‘De verwijzing naar het goede startgesprek was goed, het was fijn om met meer mensen contact te hebben. Ik kreeg geen tegenstrijdige informatie, het was daarom ook geen probleem om met iemand anders te spreken naast de verloskundige. ‘De combinatie van de twee disciplines werkte goed, het voelde goed.’
‘We kregen meer informatie over de eerste dagen na de bevalling en wat we kunnen verwachten. Ook hebben we het gehad over het aanstaande ouderschap en over hoe onze eigen jeugd bijvoorbeeld was. Het was een heel zinvol en fijn gesprek!’
Androniki: ‘Ja, zeker. Het startgesprek is goed en bruikbaar. Ik weet nu waar ik terecht kan met mijn vragen. Ik adviseer anderen om dit aanbod aan te nemen, je kan zelf besluiten wat je wil, spreek in ieder geval één keer af en kijk wat je eraan hebt. Het bezoek thuis was geen probleem voor mij, het leek mij juist goed voor de jeugdverpleegkundige om de situatie te begrijpen. Voor mij was één afspraak voldoende.’
Myrthe: ’In eerste instantie was ik zelf wat aarzelend. Waarom meer organisaties om de zwangere heen? Het voelde eerst als een extra protocol, maar dat blijkt toch niet zo te zijn. Ik bied nu iedereen het goede startgesprek aan! Daarbij selecteer ik niet zelf wie ervoor in aanmerking komt. Er zijn veel verschillende redenen om het goede startgesprek te hebben. Soms zijn ze niet blij met de komst van de baby of zijn er relatieproblemen. Jeugdverpleegkundigen hebben meer tijd om deze dingen te bespreken. Ook hebben jeugdverpleegkundigen veel expertise op het gebied van bijvoorbeeld hechting en (aanstaand) ouderschap. In een goede startgesprek is er meer ruimte om op andere belangrijke aspecten van aanstaand ouderschap in te gaan, los van het medische. Daarnaast, mijn zorg stopt zes weken na de bevalling, dan is het goed dat er indien nodig een professional van de jeugdgezondheidszorg betrokken is. De reacties van de zwangeren op het aanbod zijn over het algemeen meer positief dan negatief.’
Joke: ‘Om met ouders in gesprek te gaan over de onderwerpen waar zij over willen praten gebruik ik de GIZ-methodiek. Door de GIZ gespreksplaten komen vaak meerdere onderwerpen aan bod, zoals ouderschap en jeugdervaringen. Verder vertel ik hoe de jeugdgezondheidszorg werkt, welke vragen je daar kunt stellen en bij wie je verder nog terecht kunt met vragen.’
Joke: ‘We mailen via een beveiligde mail. Wanneer je duidelijk en transparant bent naar ouders, dan is het uitwisselen van informatie geen probleem. Als ouders niet willen dat er iets gedeeld wordt, dan wordt dat ook niet gedaan. Ik vraag altijd om toestemming en leg uit wat ik ga bespreken of delen indien nodig. Ik heb geen verborgen agenda voor ouders. Er zijn daarom geen problemen met een terugkoppeling naar de verloskundige.’
‘De jeugdverpleegkundigen die het goede startgesprek doen, gaan regelmatig lunchen bij de verloskundigen. Samen lunchen werkt goed, dat kost geen extra tijd, eten moet je toch. Zo houd je verbinding!’
Joke: ‘In 2015 zijn we begonnen om contact te leggen met verloskundigen en de POP-poli in het ziekenhuis. De verloskundigen nodigden hen regelmatig uit. Dit breidde zich steeds verder uit. Toen Kansrijke Start begon ging het nog sneller omdat er verwachtingen waren om meer samen te werken. De jeugdverpleegkundigen die het goede startgesprek doen, gaan regelmatig lunchen bij de verloskundigen. Samen lunchen werkt goed, dat kost geen extra tijd, eten moet je toch. Zo houd je verbinding!’
Joke: ‘Maak verbinding met elkaar, denk niet te groot, maar begin bij het ontmoeten en het tonen van oprechte interesse in elkaars werk. Weet wat je van elkaar kunt verwachten. Informele momenten, zoals samen lunchen, dragen hier positief aan bij. In Delft is er een goed contact met alle vier de verloskundigenpraktijken, al verschilt de problematiek per praktijk. In één van de praktijken, gelegen in een wijk waar meer problematiek speelt , bleek de afstand naar de locatie voor de maternale kinkhoestvaccinatie een drempel voor zwangeren. Daarom zijn we daar gestart met het vaccineren binnen de verloskundige praktijk zelf. Dit creëert niet alleen een praktische oplossing, maar ook de kans om direct het goede startgesprek met de zwangeren aan te kaarten.
Myrthe: Daarnaast is het belangrijk om verpleegkundigen in te zetten die beschikken over een ruime ervaring. Dit wekt vertrouwen, zowel bij de verloskundigen als bij de zwangeren en het versterkt de samenwerking.
Wil jij hier meer over weten of in contact komen met Myrthe Luiten (verloskundige bij Praktijk De Nieuwe Gracht in Delft) en/of Joke de Wit (jeugdverpleegkundige bij JGZ-ZHW)? Neem contact op met NCJ-adviseur Melissa Bastiaan via mbastiaan@ncj.nl.
Wil je meer weten over het onderzoek dat in Delft is gedaan naar het prenataal huisbezoek, bekijk dan het volledige rapport of de factsheet voor de korte versie.
"*" geeft vereiste velden aan
In deze best practice lees je de ervaringen rond het PHB JGZ van Christine Munnik (jeugdverpleegkundige Icare) en Rolande Kempenaar (verloskundige bij Verloskundigenpraktijk Morgenland in Dronten).
In deze best practice lees je de ervaringen rond het PHB JGZ van Gerie van Rijssen, beleidsadviseur jeugd en onderwijs bij de gemeente Apeldoorn.
In aanvulling op de monitor over het PHB JGZ, gingen we in gesprek met 18 JGZ-organisaties over succesfactoren en uitdagingen. We bundelden alle genoemde succesfactoren en uitdagingen in dit artikel.
