In Nederland kampt 20% van de bevolking met een onevenredig groot deel van de mentale en fysieke gezondheidsproblemen, met alle zorgkosten van dien. Deze groep blijkt opvallend vaak ervaringen van mishandeling vóór hun 16e levensjaar te delen. Dat verband, zo benadrukken onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam, is niet zomaar toeval. Zij ontdekten in een epidemiologische cohortstudie met 4 meetpunten tussen 2007 en 2018 onder volwassenen dat de gevolgen van een moeilijke jeugd ver kunnen reiken; soms wel een leven lang.

Bekijk de factsheet
Vicieuze cirkel doorbreken
In de periode dat dit UVA-onderzoek plaatsvond, vonden er andere studies plaats onder jonge kinderen en hun ouders – en die bieden een oplossing. Ingrid Staal begon in 2005 namelijk met de ontwikkeling en validering van de SPARK-methode. SPARK is een gestructureerde gespreksmethode die op belangrijke transitiemomenten ervaringen, vragen of problemen bij (aanstaande) ouders en kinderen eerder en beter signaleert. Uit onderzoek gepubliceerd in 2013 en 2023 blijkt de SPARK-methode een effectieve interventie om risico’s op mishandeling al in een vroeg stadium te identificeren en vervolgacties in te zetten. Hiermee kan de vicieuze cirkel van problemen doorbroken worden.
De SPARK-gesprekken die in 2007 en 2008 zijn gevoerd tussen ouders van peuters van 18 maanden oud en jeugdverpleegkundigen, zijn gekoppeld aan gegevens over bevestigde meldingen bij Veilig Thuis en aanmeldingen voor jeugdzorg anderhalf jaar later, en aan gegevens van jeugdbeschermingsmaatregelen en jeugdhulp met verblijf tien jaar later. Hieruit bleek de SPARK-methode niet alleen een sterke, valide en betrouwbare voorspeller van risico op kindermishandeling, maar ook een kompas dat laat zien welke beschermende- en risico-factoren bijdragen aan het verlagen en of verhogen van het risico. Waarbij het goede nieuws is dat het vroegtijdig signaleren tijd geeft om echt werk te maken van preventie. Met handelingsperspectief voor ouders en professionals waarop in te zetten.
Preventie: kansen creëren
Wat als iedereen met de SPARK-methode zou werken? Het zou een investering zijn die zijn waarde dubbel en dwars bewijst—voor gezinnen, voor professionals en uiteindelijk voor de maatschappij als geheel. De SPARK-methode is geen vervanging van andere tools, maar een waardevolle aanvulling in de gereedschapskist van elke jeugdprofessional. Een vakman/-vrouw heeft immers een goed gevulde gereedschapskist nodig. Met deze nieuwste kennis zou het gek zijn als de SPARK daar niet ook in zit.
De SPARK-methode laat zien hoe vroegtijdige, weloverwogen interventies een blijvende impact kunnen hebben. En dat is precies de kracht van preventie: het voorkomt niet alleen leed, maar creëert kansen. Kansen voor kinderen om op te groeien in een veilige omgeving, voor ouders om sterker in hun rol te staan en voor toekomstige generaties om een betere start te krijgen.
Voor wie nieuwsgierig is naar de SPARK-methode of wil helpen deze kennis verder te verspreiden, is onderstaande factsheet beschikbaar.