Doen wat werkt! Het Vlaggensysteem

In ‘Doen wat werkt’ worden verschillende JGZ-interventies gedeeld. Deze maand vertelt Kristin Janssens over ‘Het Vlaggensysteem’, een interventie voor het juist inschatten en bespreekbaar maken van seksueel (grensoverschrijdend) gedrag van kinderen en jongeren (0 tot 18 jaar) en hierop pedagogisch adequaat reageren. Kristin Janssens werkt als senior projectleider en onderzoeker bij Movisie.

Over het Vlaggensysteem

De kern van het Sensoa Vlaggensysteem© (Frans & Franck, 2010; 2014) is het juist inschatten en bespreekbaar maken van seksueel (grensoverschrijdend) gedrag van kinderen en jongeren (0 tot 18 jaar) en hierop pedagogisch adequaat reageren. Er is aandacht voor gender en cultuur, en specifieke aandacht voor kinderen en jongeren met een beperking en/of trauma. Het Vlaggensysteem is ontwikkeld om het pedagogisch en professioneel handelen duurzaam te verbeteren en biedt professionals criteria om seksueel gedrag van jongeren objectiever te kunnen beoordelen. Deze criteria vormen de basis van het normatieve kader van het Vlaggensysteem.

Voor het inschatten van het gedrag wordt gebruik gemaakt van zes criteria (toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, passend bij de ontwikkeling, gepast voor de context, zelfrespect) en een normatieve lijst. De normatieve lijst is een tabel waarin voorbeelden van seksuele activiteiten en gedragingen per leeftijdscategorie (0-18 jaar) staan beschreven. Vier vlaggen geven aan dat er een continuüm is van acceptabel, naar licht tot zeer ernstig grensoverschrijdend seksueel gedrag. Aan de vlaggen wordt een pedagogische reactie gekoppeld. Op basis van de zes criteria staat in de normatieve lijst vermeld of het gedrag acceptabel is (groene vlag), licht grensoverschrijdend (gele vlag), ernstig grensoverschrijdend (rode vlag) of zeer ernstig grensoverschrijdend (zwarte vlag).

Tekeningen en casuïstiek helpen (professionele) opvoeders bij het beoordelen en bespreekbaar maken van seksueel (grensoverschrijdend) gedrag.

Professionals over Het Vlaggensysteem

Een aantal citaten uit evaluaties van trainingen over het Vlaggensysteem:

‘Ik oordeel minder snel en voel me vertrouwd om te handelen in situaties met seksueel overschrijdend gedrag.’

‘Dankzij het Vlaggensysteem kan ik overleggen met collega’s aan de hand van een normatief kader.’

’Het is soms niet makkelijk om seksualiteit ter sprake te brengen. Het Vlaggensysteem is een methodiek om dit op een goede manier te doen.’

Onderzoek

Het Vlaggensysteem is in december 2015 erkend als Goed Onderbouwd door de Erkenningscommissie Maatschappelijke ondersteuning, participatie en veiligheid.

Er is empirisch onderzoek gedaan naar de doorontwikkeling van het Vlaggensysteem voor de residentiële jeugdzorg. Hieruit blijkt dat professionals na invoering van deze methodiek meer kennis hebben over de seksuele ontwikkeling van jongeren, beter weten wat te doen bij seksueel grensoverschrijdend gedrag en beter op de hoogte zijn van de regels binnen hun instelling. Ook kunnen ze door deze interventie zowel positieve seksualiteit als grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik beter bespreken met collega’s, kinderen/jongeren en ouders. Dit blijkt uit gesprekken met professionele opvoeders, managers en beleidsmakers (Storms & Janssens, 2015; Lijster-Van Kampen;  Vink, Berlo, Kuyper, Boer, Höing, 2017).

Doorontwikkeling

Movisie heeft het Vlaggensysteem verder ontwikkeld voor de residentiële jeugdzorg (Janssens et al., 2017 en een WebApp) en voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking . Voor de laatste groep is een e-learning ontwikkeld.

‘Buiten de Lijnen’ is een verdieping van het Vlaggensysteem op vier verschillende aspecten: gender- en cultuursensitief werken, trauma en beperking.

Trainingen

Movisie borgt de kwaliteit van het Vlaggensysteem door te werken met certificering van de opgeleide trainers, licentiëring van organisaties en terugkomdagen. Zo blijft het een levende interventie die meegaat met de meest recente ontwikkelingen. Naast de basistraining is er een geaccrediteerde Train-de-trainer training, waarin professionals toegerust worden om het Vlaggensysteem over te dragen in de eigen organisatie.

Het educatieve spel ‘Oké?! spel over seksueel grensoverschrijdend gedrag’ richt zich op jongeren van 12 tot 16 jaar en heeft als thema seks, grenzen en weerbaarheid. Kinderen en jongeren kunnen slachtoffer zijn van seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar gaan vaak ook zelf over de grens. Oké?! maakt jongeren duidelijk wat oké is – en waarom.

Daarnaast komt er naar verwachting in 2019 een ‘Vlaggensysteem op een bordje’ beschikbaar, ontwikkeld door Gert Jan van den Top, in samenspraak met Sensoa en Movisie.

Voor de preventie en aanpak van (ex-)partnergeweld heeft Movisie de methodiek RelatieWijs ontwikkeld, gebaseerd op principes uit het Vlaggensysteem. Hierin wordt een normatief kader gehanteerd om (grensoverschrijdend) gedrag in (ex-)partnerrelaties te signaleren, bespreekbaar te maken, goed te beoordelen en hierop adequaat te reageren.

Bekijk ook:

• Beschrijving van het Vlaggensysteem met alle relevante informatie over doel en doelgroep, aanpak en theoretische onderbouwing bij elkaar
• Alle informatie over producten, trainingen en de online leeromgeving
• Publicatie van Movisie ‘Over de grens – Seksueel opvoeden met het Vlaggensysteem’
• Filmpje over het Vlaggensysteem
• De onderzoeksresultaten t.a.v. het Vlaggensysteem Residentiële Jeugdzorg (Janssens, Boet, Wentzel & Repetur, 2017)
• Het Vlaggensysteem Residentiële Jeugdzorg succesvol implementeren
• Trainingen om te leren werken met het Vlaggensysteem