Nieuws 3 juli 2025
Het Prenataal Huisbezoek JGZ (PHB JGZ) krijgt veel aandacht en er wordt volop geïnvesteerd in vanzelfsprekende samenwerking tussen de jeugdgezondheidszorg en de geboortezorg. Toch zijn er ook uitdagingen. Want, hoe organiseer je duurzaam en ‘vanzelfsprekend’ partnerschap? Hoe regelen anderen dit? En hoe zorgen we ervoor dat er extra steun is voor degene die dat het hardst nodig heeft?
In drie best practices delen JGZ-organisaties en verloskundigen hun ervaringen over hoe zij samenwerken voor zwangeren en/of hun gezinnen in een kwetsbare situatie. In deze best practice lees je de ervaringen van Christine Munnik (jeugdverpleegkundige Icare) en Rolande Kempenaar (verloskundige bij Verloskundigenpraktijk Morgenland in Dronten).
Rolande: ‘Al een tijd geleden zijn we samen met de JGZ om tafel gaan zitten en hebben we gekeken naar welke cliënten nou in aanmerking komen voor een prenataal huisbezoek. Hier hebben we in gezamenlijkheid een aantal indicaties voor opgesteld. Daarnaast hebben we elke twee maanden een prenataal overleg. Hier sluit ook de kraamzorg bij aan. Op deze manier houd je korte lijnen en weet je elkaar heel laagdrempelig te vinden.’
Christine: ‘We hebben ook afspraken gemaakt over welk signaleringsinstrument we gebruiken. We gebruiken nu allemaal de GIZ en dat werkt heel fijn. We zijn hierin samen geschoold. Tijdens de scholing bespreek je onder andere hoe je de kaart kunt gebruiken, het heeft zoveel meerwaarde om dit samen te doen! Je spreekt daardoor dezelfde taal met elkaar en hebt daardoor echt het gevoel dat je collega’s van elkaar bent. Weliswaar met je eigen expertise.’
Rolande: ‘Inderdaad, we zitten daardoor minder op eilandjes!’
In november 2020 vond er een startbijeenkomst ‘Kansrijke Start’ plaats met alle betrokken partijen rond aanstaande gezinnen. Dit was de start van een coalitie met de geboorteketen, verloskundigen, kraamzorgorganisaties, jeugdgezondheidszorg, de kinderopvang, peuterspeelzalen, welzijnsorganisaties en natuurlijk de gemeente Dronten. Deze coalitie is officieel door de wethouder ondertekend en bekrachtigd. Ondertussen zijn deze partijen elkaar als collega’s gaan zien, waarbij korte lijnen en regelmatig overleg de samenwerking versterken. Inmiddels voeren zij het prenataal huisbezoek uit volgens de GIZ-methodiek. Dit geeft jeugdverpleegkundigen een instrument in handen om vragen en eventuele zorgen met aanstaande ouders bespreekbaar te maken. Vanuit een houding van professionele nabijheid praten zij met aanstaande ouders bijvoorbeeld over hun sterke kanten en ook over de kwetsbaarheden. Zo is het mogelijk om een plan te maken met de aanstaande ouders voor een zo goed mogelijke start met hun kind. Hiermee werken zij al in een vroeg stadium aan wederzijds begrip en vertrouwen, zodat aanstaande ouders weten dat ze op het consultatiebureau straks laagdrempelig terecht kunnen met hun vragen en onzekerheden die horen bij het beginnend ouderschap.
Over de geïnterviewden: Christine Munnik en Rolande Kempenaar
Christine Munnik werkt sinds 2001 in de jeugdgezondheidszorg, en sinds 2011 in de gemeente Dronten. Zij heeft ook gewerkt als Voorzorgverpleegkundige. Van daaruit is haar betrokkenheid bij het onderwerp ‘prenatale huisbezoeken’ ontstaan, en heeft zij zich daarvoor ingezet in de gemeente Dronten. Rolande Kempenaar werkte jarenlang als verpleegkundige op een verlosafdeling in het ziekenhuis, maar koos er op 45-jarige leeftijd nog voor om verloskunde te gaan studeren. Ze was medeoprichtster van verloskundigenpraktijk Morgenland en werkte daar als verloskundige en basis-echoscopiste, tot zij recentelijk met pensioen ging.
Rolande: ‘Doordat je elkaar ziet tijdens het prenataal overleg en tijdens een warme overdracht, groeit het contact en daarmee ook het vertrouwen. Christine geeft ook een terugkoppeling als ze geweest is. Dan zie je ook echt dat er iets mee gedaan wordt.’
Christine: ‘Terugkoppeling doen we in principe altijd, maar soms door drukte lukt dit wat minder goed. En dat mag er zijn en daarin mag je ook je kwetsbaarheid tonen. Vertrouwen in elkaar en in elkaars werkwijze is enorm belangrijk. Met een andere verloskundigenpraktijk binnen Dronten hebben we dat vertrouwen nog niet kunnen opbouwen. Je moet hiervoor echt samen ervaringen gaan opdoen. Het vertrouwen onderling en het inzicht in het belang van het huisbezoek is essentieel voor het aantal aanmeldingen.’
Rolande: ‘Als je als verloskundige beseft en inziet dat een goed vervolg nodig is voor een goede basis voor het kind, dan ben je ook gemotiveerd om daar energie in te steken.’
‘We hebben ook afspraken gemaakt over welk signaleringsinstrument we gebruiken. We gebruiken nu allemaal de GIZ en dat werkt heel fijn!’
Rolande: ‘Met de GIZ-methodiek lukt het om op een laagdrempelige manier aspecten aan te kaarten, die voor de ouder beladen kunnen zijn. Als het op zo’n kaart staat is het makkelijker om iets aan te wijzen en daarmee bespreekbaar te maken.’
Christine: ‘Je kunt met de GIZ-methodiek ook uitleggen dat je naar het brede plaatje kijkt. Én je laat zien dat het normaal is om problemen te ervaren op verschillende gebieden. Tot slot werk je natuurlijk met de GIZ in gezamenlijkheid met de ouder. Dat werkt het allerbeste. ‘Je neemt de (aanstaande) ouders zelf mee in het proces.’
Over Gezamenlijk Inschatten Zorgbehoeften
Gezamenlijk Inschatten Zorgbehoeften (GIZ) is een gespreksmethodiek om samen te beslissen over passende zorg. Met een brede blik kijk je naar de samenhang tussen ontwikkeling, omgeving en opvoeding. Zo kom je tot ondersteuning passend bij de situatie.
Lees meer over GIZ
‘Als je als verloskundige beseft en inziet dat een goed vervolg nodig is voor een goede basis voor het kind, dan ben je ook gemotiveerd om daar energie in te steken.’
Rolande: ‘Binnen de verloskundepraktijk hadden we altijd al door dat er zwangeren zijn die opvolging nodig hebben na de zwangerschap, omdat bepaalde situaties nou eenmaal meer aandacht behoeven. En hoe mooi is het dan dat je dit al voor de geboorte in gang kunt zetten? Dat je een natuurlijk verloop hebt van zwangerschap naar de jeugdgezondheidszorg. En dat zwangeren vroegtijdig in beeld zijn bij de JGZ en niet pas na de geboorte. Dan mis je gewoon echt een heel stuk.’
‘Je hoeft niet altijd alle problemen te horen, laat staan ze meteen op te lossen. Maar het is belangrijk dat de ouder zich gezien en gehoord voelt en dat ze weten waar ze straks terecht kunnen met vragen.’
Christine: ‘De verloskundigen van de praktijk waar Rolande werkt krijgen het echt voor elkaar om de juiste taal naar ouders te gebruiken. Jullie maken het niet beladen en jullie problematiseren niet.’
Rolande: ‘De woorden die je gebruikt zijn al heel belangrijk. Sommige ouders denken bij het consultatiebureau aan het consternatiebureau, en weer andere ouders associëren de jeugdgezondheidszorg met jeugdzorg. Het is daarom belangrijk dat je noemt dat het heel vrijblijvend is. Ook noem ik dat de ouder het als kennismaking kan zien, zodat wanneer de baby er is, de ouder ook weet waar zij terecht kan. Het is ook soms een kwestie van aanvoelen, waar iemand wel of niet voor openstaat.’
Christine: ‘De gespreksvoering luistert zo nauw! Tijdens het huisbezoek gaat het erom dat je eerst afstemt. Wie ben je? Hoe gaat het met je? Wat heb je nodig? Pas als mensen zelf beginnen over waarom ze zich hebben aangemeld, ga ik hier op in.’
Christine: ‘We zorgen er ook zo veel mogelijk voor dat de persoon die het prenataal huisbezoek uitvoert ook de vervolgconsulten doet op het consultatiebureau. Dan hoor je van ouders terug dat ze het fijn vinden dat ze een vast gezicht zien. Je investeert daarmee in het contact en in het vertrouwen. Ook hoorde ik laatst van een ouder dat ze het fijn vond dat ik al voor de bevalling betrokken was. Ze vond het prettig dat ik tijdens het huisbezoek niet zo inging op de problemen en dat ik dingen kon normaliseren. Hierdoor kon ze juist open zijn. Je hoeft niet altijd alle problemen te horen, laat staan ze meteen op te lossen. Maar het is belangrijk dat ouders zich gezien en gehoord voelen en dat ze weten waar ze straks terecht kunnen met vragen. Dan heb je volgens mij al een goede basis gelegd.’
Wil jij hier meer over weten of in contact komen met Christine Munnik van Icare en/of Rolande Kempenaar van Verloskundigenpraktijk Morgenland? Neem contact op met NCJ-adviseur Melissa Bastiaan via mbastiaan@ncj.nl.
"*" geeft vereiste velden aan
In deze best practice lees je de ervaringen van Myrthe Luiten (verloskundige bij Praktijk De Nieuwe Gracht in Delft), Joke de Wit (jeugdverpleegkundige bij JGZ-ZHW) en aanstaande ouder Androniki.
In deze best practice lees je de ervaringen rond het PHB JGZ van Gerie van Rijssen, beleidsadviseur jeugd en onderwijs bij de gemeente Apeldoorn.
In aanvulling op de monitor over het PHB JGZ, gingen we in gesprek met 18 JGZ-organisaties over succesfactoren en uitdagingen. We bundelden alle genoemde succesfactoren en uitdagingen in dit artikel.
