Richtlijn: Opvoedondersteuning (2013)

Nog niet beoordeelde interventies voor universele opvoedingsondersteuning

1. Video-hometraining (VHT) in gezinnen met kinderen in de basisschoolleeftijd.
   VHT is voor gezinnen die problemen ervaren in de opvoeding. Doel is verbetering van de interactie tussen ouders en kinderen waardoor sociaal-emotionele ontwikkelings- problemen bij kinderen (van 4 tot 12 jaar) worden voorkomen dan wel verminderd. Er zijn 11 of 12 contacten, waarin 5 thuis gemaakte video-opnames van de interactie tussen ouder(s) en kind(eren) die met de ouders worden nabesproken.
2. Doorstart.
   Doorstart is een preventieprogramma voor gezinnen met minimaal één kind tussen de 6 en 14 jaar die behoefte hebben aan ondersteuning. Ervaren vrijwilligers ondersteunen ouders in de thuissituaties om te voorkomen dat alledaagse problemen uitgroeien tot ernstige problemen.
3. Kortdurende pedagogische Gezinsbegeleiding.
   Kortdurende Pedagogische Gezinsbe- geleiding is een lichte vorm van opvoedingsondersteuning voor gezinnen met enkelvoudige opvoedingsproblematiek. Het primaire doel van de interventie is om in een vroeg stadium samen met ouders en kind(eren) een oplossing te vinden voor opvoedingsproblemen en zo te voorkomen dat problemen verergeren. De interventie richt zich op gezinnen met kinderen van 0 tot 19 jaar en wordt uitgevoerd door op hbo-niveau opgeleide hulpverleners onder supervisie van een orthopedagoog.  Een begeleidingstraject bestaat uit maximaal 10 huisbezoeken per gezin.
4. Samen Starten.
   Samen Starten richt zich op versterking van de lokale samenwerking om de gezondheid en het welzijn van kinderen 0 tot 3 jaar te bevorderen. Een belangrijk doel is vroegsignalering van zorgwekkende opvoedingssituaties. De signalering vindt plaats op het consultatiebureau. Bij problemen bezoekt de jeugdverpleegkundige het gezin thuis en maakt samen met de ouders een plan om de problemen aan te pakken. Het uiteindelijke doel is het voorkomen van psychische en sociale problemen, antisociaal gedrag en criminaliteit.
5. Themabijeenkomsten over opvoeding en ontwikkeling.
   In een themabijeenkomst wordt opvoedingsvoorlichting gegeven aan ouders/opvoeders van kinderen van 0 tot 18 jaar over verschillende thema’s met betrekking tot de ontwikkeling en opvoeding van kinderen. Voor elke themabijeenkomst is een bijbehorend themapakket beschikbaar. Het doel is om ouders/opvoeders te informeren over een bepaald onderwerp, onderling ervaringen uit te laten wisselen en contact tussen ouders en voorzieningen te bevorderen.

Nog niet beoordeelde interventies voor selectieve opvoedingsondersteuning bij problemen van de ouders of het gezin

1. Gezin in Balans.
   Gezin in Balans is een aanbod voor (ex-)gedetineerde moeders met een kind in de leeftijd van 0 tot 18 jaar. Het betreft een integrale aanpak waarbij problemen op verschillende leefgebieden (opvoeding, wonen en werk) tegelijk worden aangepakt om zodoende de moeder-kindrelatie te verbeteren en het zelfstandig functio- neren van de moeder in de samenleving te bevorderen. Gezin in Balans bestaat uit een aantal onderdelen. Gebaseerd op de vragen en behoeftes van de moeder wordt een traject op maat samengesteld. Het programma wordt grotendeels uitgevoerd door vrijwilligers.
2. Zandkastelen.
   Zandkastelen is een interventie voor kinderen van 6 tot 18 jaar waarvan de ouders gescheiden zijn of gaan scheiden. Het is gericht op het voorkomen of vermin- deren van problemen als gevolg van de echtscheiding en bestaat uit een workshop van een dagdeel waarin kinderen de gelegenheid krijgen hun ervaringen met de scheiding van hun ouders met lotgenoten te delen.
3. Baby Extra.
   Baby Extra is gericht op het voorkomen van hechtingsproblemen bij baby’s van ouders met psychiatrische problemen, verslavingsproblemen of een historie van misbruik, incest, mishandeling of verwaarlozing. De interventie bestaat uit 2 gesprekken, een tijdens de zwangerschap en een in het eerste jaar na de geboorte.
4. Kopstoring.
   Kopstoring is een preventieve cursus via internet voor jongeren van 16 tot 25 jaar waarvan een of beide ouders een psychisch of verslavingsprobleem heeft. Doel is een bijdrage te leveren aan het voorkomen van psychische problemen bij de jongeren die kunnen ontstaan als gevolg van de situatie waarin zij opgroeien.
5. Pleegouder-pleegkind interventie.
   De Pleegouder-Pleegkind Interventie is bedoeld om de relatie van pleegouders met hun jonge pleegkind (0-4 jaar) te verbeteren door ze te ondersteunen bij het opbouwen van een relatie met dat kind. In 6 tweewekelijkse sessies leren de pleegouders met behulp van psycho-educatie en video-opnamen hoe zij het beste met hun pleegkind kunnen omgaan, zodat de kans op voortijdig afbreken van de pleegzorgplaatsing afneemt.
6. Vaders & Opvoeding.
   Het programma Vaders & Opvoeding wil professionals die opvoedingsondersteuning aan (migranten)vaders bieden, met een zevenstappenplan ondersteunen in hun kennis en vaardigheden om meer opvoedingsondersteuning te realiseren voor vaders. Het uiteindelijke doel is dat kinderen in de dagelijkse opvoeding meer positieve aandacht en betrokkenheid van hun vaders gaan ervaren en dat hun relatie een buffer wordt gedurende de ontwikkeling tot volwassenheid.

Nog niet beoordeelde interventies voor selectieve opvoedingsondersteuning bij problemen bij het kind

1. Shantala babymassage.
   Het algemene doel van de cursus Shantala Babymassage is het aanleren van vaardigheden aan ouders/verzorgers om met volledige aandacht het masseren van baby’s te kunnen uitvoeren. Het accent ligt daarbij op het plezierige samenzijn. Iedere verzorger van een gezonde baby van ongeveer 2 tot 9 maanden kan aan de cursus deelnemen. De cursus bestaat uit 5 bijeenkomsten van 2 uur en vindt wekelijks plaats. Momenteel wordt door de ontwikkelaars gewerkt aan een versie van Shantala Babymassage voor kinderen met een verhoogd risico op hechtingsproblemen en voor kinderen met slaapproblemen.
2. Spelend leren, leren spelen.
   Spelend leren, leren spelen is een groepstraining voor sociaal incompetente en/of sociaal angstige kinderen van 8 tot en met 12 jaar. De training voor de kinderen bestaat uit 16 bijeenkomsten. Daarnaast worden ouders en leerkrachten geïnstrueerd in het aanbieden van oefensituaties thuis en op school. De training richt zich zowel op sociale cognities als op sociale vaardigheden.
3. Het blauwe boek.
   Het blauwe boek is een programma dat kinderen wil leren zich te verplaatsen in het perspectief van anderen. De interventie bestaat uit 28 rollenspelen (inclusief 2 reservespelen) voor kleuters, gericht op het leren herkennen van en leren omgaan met gevoelens, gedachten en wensen van anderen. De doelgroep bestaat uit kinderen van 4 tot 8 jaar die problemen hebben met hun sociaal functioneren.
4. Competentietraining bJAA.
   Deze competentietraining is een groepstraining voor jongens en meisjes in de leeftijd van 5 tot 19 jaar met sociale problemen en/of externaliserende gedragsproblemen. Het doel van de training is dat kinderen en jongeren sociaal vaardiger worden, hun identiteit en zelfvertrouwen versterken en hun impulscontrole en zelfredzaam- heid vergroten. De training omvat 5 tot 8 bijeenkomsten met een duur van 1,5 tot 2 uur, een ouderbijeenkomst en een terugkombijeenkomst (Bureau Jeugdzorg Amsterdam).
5. Denken + doen = durven.
   Denken + Doen = Durven is een individuele cognitieve gedragstherapie voor kinderen van 8 tot 18 jaar met een angststoornis. Doel is angst- stoornissen te verhelpen. In 12 wekelijkse bijeenkomsten wordt het kind in toenemende mate aan de beangstigende situatie blootgesteld. Tussen de bijeenkomsten door oefent het kind middels huiswerkopdrachten met nieuw gedrag om met zijn angst om te gaan. Er zijn ook 3 bijeenkomsten voor de ouders.
6. Incredible Years (basic en Advance). Incredible Years Basic en Advance zijn groeps- trainingen voor ouders van kinderen van 2 tot 8 jaar die een oppositioneel-opstandige of antisociale gedragsstoornis hebben of het risico lopen een van deze stoornissen te ontwikkelen. De training wil een afname van gedragsproblemen bij de kinderen en een verbetering van hun sociale vaardigheden realiseren door de ouders opvoedings- vaardigheden te leren.
7. Alles kidzzz.
   De individuele sociaal-cognitieve training Alles Kidzzz wil bij kinderen (9 tot 12 jaar) met externaliserend probleemgedrag gedragsstoornissen helpen voorkomen. Kinderen verbeteren hun sociale cognities, zelfbeeld en woederegulatievermogen en ontwikkelen alternatief prosociaal gedrag. De training bestaat uit 8 wekelijkse bijeenkomsten van 45 minuten met het kind op school. Daarnaast heeft de preventiewerker gesprekken met ouders en leerkracht.
8. Basic trust.
   De Basic Trust-methode is een kortdurende interventie voor kinderen van 0 tot 18 jaar met hechtingsproblemen, ofwel een tekort aan basisvertrouwen, en hun opvoeders. Doel is veilige gehechtheid bij het kind te bewerkstelligen door het versterken van de sensitiviteit van de opvoeders. De interventie bestaat uit gemiddeld 8 sessies.
9. Let op de kleintjes.
   Let op de Kleintjes is een psycho-educatief programma voor kinderen van 7 tot 11 jaar die getuige zijn (geweest) van geweld tussen hun ouders. De doelen zijn kinderen te helpen hun ervaringen met het geweld te verwerken, de gevolgen ervan te verminderen en ze te helpen zichzelf te beschermen wanneer er nog steeds geweld in het gezin plaatsvindt. Let op de Kleintjes bestaat uit 9 bijeenkomsten.
10. Bewust actief leren (BAl). BAL is een groepsinterventie voor jongeren van 12 tot 18 jaar met uiteenlopende problemen van psychosociaal functioneren en sociale vaar- digheden. BAL wil via ervaringsgerichte sport- en speloefeningen het zelfbeeld, zelfvertrouwen en de sociale competenties verbeteren. In 10 wekelijkse bijeenkomsten van 3 tot 4 uur begeleiden 2 trainers 6 jongeren in hun buurt of leefomgeving bij het aangaan van uitdagingen.
11. Big brothers big sisters (bbbs).
    Big Brothers Big Sisters (BBBS) koppelt individuele kinderen en jongeren van 4 tot 24 jaar die in een risicosituatie verkeren aan volwassen vrijwilligers die activiteiten met hen ondernemen. Doel is de jeugdigen beter te laten functioneren in het dagelijks leven en hun zelfredzaamheid te vergroten.
12. Signalering en preventieve Interventie bij antisociaal gedrag (SPRINT).
    SPRINT richt zich op kinderen in groep 4 tot en met 8 van de basisschool en hun ouders. Het hoofddoel is het verminderen van antisociaal gedrag van de kinderen. Kinderen met gesignaleerd probleemgedrag krijgen een ‘training vaardigheden competent gedrag’ van 12 sessies. De ouders krijgen een aparte training in opvoed- en monitorings- vaardigheden.

Nog niet beoordeelde interventies voor ontwikkelingsstimulering en vve waarbij ouders actief ingezet worden

1. Rugzak 1, 2, 3.
   Rugzak is een programma voor laagopgeleide allochtone en autochtone ouders van kinderen in groep 1, 2 en 3 van de basisschool (in de leeftijd van 4 tot 7 jaar). Doel van Rugzak is bestrijding van onderwijsachterstand, te realiseren door ontwikkelings- stimulering via bevordering van onderwijsondersteunend gedrag van ouders. Rugzak is een thuisgericht programma: de ouders krijgen wekelijks op school instructie over educatieve activiteiten, die zij thuis (en in de eigen taal) met het kind kunnen uitvoeren.
2. Samba.
   Samba is de basisschoolvariant van Samenspel. Binnen Samba ontmoeten leerkrachten, ouders en kinderen elkaar in kleine groepen binnen de setting van een school. Doel is het vertrouwd raken met onderwijs, ouderondersteuning en het vergroten van de ouderbetrokkenheid met de leerkracht en de school.
3. Samenspel.
   Samenspel bestaat uit spelmiddagen op een peuterspeelzaal voor peuters die nog geen gebruikmaken van de peuterspeelzaal en hun ouders. Ouders kunnen opvoedingsvragen bespreken met leidsters en andere moeders. Daarnaast spelen ze met hun kinderen, waarbij ze door de leidsters ondersteund worden. Doelen van Samenspel zijn het bevorderen van deelname aan peuterspeelzalen, ontwikkelingsstimulering en ouderondersteuning.