Richtlijn: Motorische ontwikkeling (2019)

Doel en doelgroep

De JGZ-richtlijn Motorische Ontwikkeling geeft richting aan het handelen van JGZ-professionals in hun contacten met kinderen en jongeren tussen 0-18 jaar en hun ouders. De richtlijn geeft zicht op de normale motorische ontwikkeling, de beoordeling van de motorische ontwikkeling en de risicofactoren. De richtlijn gaat ook in op de preventie, (vroeg)signalering, begeleiding en verwijzing bij motorische ontwikkelingsproblemen. De doelgroep betreft JGZ-professionals: jeugdartsen, verpleegkundig specialisten, jeugdverpleegkundigen, doktersassistenten.

Afbakening

De richtlijn is gebaseerd op de knelpuntenanalyse van het CBO en de Argumentenfabriek (ZonMw). De deelnemers aan deze knelpuntenanalyse hebben de volgende uitgangsvragen opgesteld, die na herformulering in de projectgroep en werkgroep in de eerste vier hoofdstukken worden beantwoord. 

Aansluiting bij andere richtlijnen

De JGZ-richtlijn ‘Motorische Ontwikkeling’ sluit aan bij de volgende richtlijnen en documenten:

• JGZ (2013). Te vroeg en/of small for gestational age (SGA) geboren kinderen.
• JGZ (2012). Preventie, signalering en aanpak van voorkeurshouding en schedelvorming.
• JGZ (2012). Overgewicht: Preventie, signalering, interventie en verwijzing.
• JGZ (2015). Richtlijn ADHD: Signalering, begeleiding en toeleiding naar diagnostiek.
• JGZ (2015). Richtlijn ASS: Signalering, begeleiding en toeleiding naar diagnostiek.
• JGZ (2018): Richtlijn Spraak-taalontwikkeling (bit.ly/NJCSpraakTaal).
• Landelijk professioneel kader uitvoering Basispakket JGZ.
• EACD (2013). Definitie, diagnose, evaluatie en behandeling van Developmental Coordination Disorder (DCD). Nederlandse vertaling en aanpassing. 
• NVK (2015). Aanbeveling Landelijke Neonatale Follow-Up- NICU follow-up.
• RIVM/Centrum Jeugdgezondheid (2009). Standpunt Beweegstimulering door de jeugdgezondheidszorg.
• TNO (2005). Kinderen in prioriteitswijken: lichamelijke (in)activiteit en overgewicht
• TNO (2008). Een jeugdgezondheidszorg richtlijn voor screening van de motorische ontwikkeling van kinderen: een haalbaarheidsstudie
• VRA (2015). Richtlijn spastische cerebrale parese bij kinderen

Werkwijze

De teksten voor de conceptrichtlijn zijn geschreven door een kernteam (Marlou de Kroon, MD PhD projectleider, Sanne te Wierike, MSc, Judith de Best, MSc, Caren Lanting, MD PhD). Voor de start van het project zijn een projectgroep en een werkgroep samengesteld. De projectgroep en de werkgroep zijn samengesteld uit experts op het gebied van motorische ontwikkeling. In elke fase van het project zijn met de leden afspraken gemaakt en vastgelegd over taken en rollen. Tijdens de eerste projectgroep- en werkgroep vergadering zijn de uitgangsvragen besproken en nader gespecificeerd. Hierna is er een systematische literatuurreview verricht door ErasmusMC gebaseerd op de uitgangsvragen. De leden van het kernteam hebben de literatuur bestudeerd en samengevat. De teksten werden inzichtelijk gepresenteerd aan de deelnemers van de projectgroep en werkgroep. Deze teksten zijn tijdens vier projectgroepvergaderingen en vier werkgroepvergaderingen doorgenomen en aangepast; ook zijn er aanbevelingen opgesteld. Tot slot heeft een gemeenschappelijke vergadering plaatsgevonden van werk- en projectgroep om de aanpassingen op basis van de landelijke commentaarronde en de praktijktest te toetsen.

De afspraken die tijdens de projectgroepvergaderingen werden gemaakt, kwamen steeds ter toetsing terug in de werkgroep. De definitieve beslissingen werden genomen in de werkgroepvergaderingen. Veel leden van de projectgroep en werkgroep zijn ook afzonderlijk per e-mail of telefonisch geraadpleegd. Zowel binnen als buiten de projectgroep en werkgroep zijn met experts semigestructureerde diepte-interviews afgenomen. Alle activiteiten hebben geresulteerd in een conceptrichtlijn (april 2016). Op basis van de inhoud van de conceptrichtlijn en indicatoren is een registratieprotocol opgesteld. 

Tot slot is een klankbordgroep geraadpleegd bestaande uit een (landelijke) vertegenwoordiging van ouders (Balans) en uit experts op het gebied van de JGZ, kinderfysiotherapie, kinderrevalidatie, kinderoefentherapie, ergotherapie, kindergeneeskunde, kinderneurologie, en vertegenwoordigers van kinderopvang en scholen.

Concepten van de richtlijn, het registratieprotocol en de indicatoren zijn op 6 juni 2016, 20 september 2016 en 23 januari 2017 beoordeeld door de Richtlijn Advies Commissie (RAC). 

Hierna is gestart met een praktijktest van vier maanden in de tweede helft van 2017, onder JGZ-professionals van verschillende JGZ-organisaties: CJG Rijnmond, en GGD West-Brabant en GGD Zeeland. Deze JGZ-professionals hebben middels een vragenlijst hun feedback gegeven. De conceptrichtlijn is in juni 2016 ook voorgelegd aan de leden van de klankbordgroep. Tijdens de praktijktest, is ook de landelijke commentaarronde uitgevoerd.

Na het verwerken van de feedback van de resultaten van de praktijktest en de feedback van de landelijke commentaarronde, is de richtlijn op 22 juni 2018 bijgesteld en opnieuw beoordeeld door de RAC. Vanwege vele landelijke discussies en de moeite tot algemene consensus te komen is de richtlijn via de RAC voorgelegd aan vertegenwoordigers van de AJN, V&VN, VVDA en aan ACTIZ en GGD GHOR, waarna de laatste wijzigingen aan de richtlijn zijn verwerkt in november 2018. Op 1 april 2019 is de richtlijn definitief goedgekeurd en geautoriseerd door de RAC.

Cliëntenparticipatie

In de klankbordgroep nam Balans deel als vertegenwoordiger van ouders met kinderen met motorische problematiek. Ouderparticipatie heeft tevens plaatsgevonden door middel van een schriftelijke vragenlijst, die door de JGZ-professional bij het contactmoment aan ouders werd gegeven. Ouders hebben hierbij toestemming geven voor het geanonimiseerd gebruik van de gegevens.

Projectgroep en Werkgroep

Geraadpleegde experts

Klankbordgroep