Richtlijn: Seksuele ontwikkeling (2014)

Achtergrondinformatie geslachtsontwikkeling

In de vroege zwangerschap is de geslachtsontwikkeling voor jongens en meisjes hetzelfde.

Bij een XY- geslachtschromosomenpaar worden de kiemcellen testes. Bij een normaal aanwezig androgeen-receptorgen (X-linked) en sex determining region (XRY) op het Y-chromosoom worden uit de gang van Wolf de zaadblaasjes en de zaadleider gevormd. De penis en urethra worden gevormd door fusie van de urogenitale plooien en uitgroei van het tuberculum genitale. Door fusie van de scrotale wallen wordt het scrotum gevormd (Delemarre-van der Waal, 2006). Bij de in aanleg mannelijke foetus beginnen de testes bij 30 weken zwangerschap met indalen naar het scrotum. Bij 35 weken zijn zij meestal in het scrotum ingedaald.

Bij een XX- chromosomenpaar, mits zonder Y en mits zonder XRY, differentiëren in- en uitwendige geslachtskenmerken zich in vrouwelijke richting bij 10-11 weken zwangerschapsduur. De gang van Muller groeit uit tot uterus, eileiders en bovenste deel van de vagina.

De kiemcellen van het ovarium produceren oestradiol, waardoor de clitoris, labia majora en minora en het onderste deel van de vagina zich kunnen ontwikkelen. Er is voor de geboorte een goed ontwikkeld baarmoederslijmvlies, mede door het oestrogeen en progesteron, die in de placenta worden gevormd, vooral tijdens de laatste zwangerschapsweken.

In de eerste levensweken zijn bij de baby de hormonen LH, FSH, testosteron of oestrogenen nog meetbaar. Daarna zijn deze waarden laag tot aan de puberteit, wanneer de hypothalamus-hypofysaire-gonadale as (HHG-as, een regulatiesysteem waarin een deel van de hormoonproductie in de hypothalamus, hypofyse en gonaden wordt geregeld) weer wordt geactiveerd.

De puberteit komt op gang doordat de hypofyse gevoeliger wordt voor de effecten van gonadotrofine releasing hormoon (GnRH) uit de hypothalamus. Door nog niet opgehelderde mechanismen gaat de hypothalamus pulserend GnRH afscheiden, waardoor de LH- en FSH-spiegels stijgen. Dit gebeurt in het begin vooral ’s nachts, later ook overdag.

FSH zorgt bij het meisje voor follikelgroei in de ovaria en oestrogeenproductie door de granulosacellen. LH zorgt voor hormoonproductie in de thecacellen en uiteindelijk de eisprong.

FSH zorgt bij de jongen voor testisgroei van 4 ml tot uiteindelijk 20 ml. FSH zorgt ook, samen met testosteron, voor het tot stand komen van de spermatogenesis. Het LH zet de testosteronproductie aan in de Leydigcellen in de testis wat o.a. voor de groeispurt zorgt.


Pagina als PDF