Richtlijn: Overgewicht (2012)

2. Signaleren-Aanbevelingen

Voor het signaleren van overgewicht bij kinderen wordt rekening gehouden met groei  en ontwikkeling, waardoor leeftijds- en geslachtsafhankelijke criteria onontbeerlijk zijn. Daarnaast kan onderscheid worden gemaakt in het bepalen van overgewicht voor de dagelijkse praktijk van de jeugdgezondheidszorg of voor wetenschappelijk onderzoek. Meetmethoden voor overgewicht zijn onder te verdelen in antropometrische en niet- antropometrische methoden (Cole et al. 2000; Lobstein and Frelut, 2003; WHO, 2006).

Zelfrapportage van gewicht en lengte is onvoldoende betrouwbaar; daarom moeten gewicht en lengte door de JGZ-medewerker worden gemeten. Kinderen worden bij voorkeur zonder kleren (met ondergoed) gewogen. Indien met kleren wordt gewogen, moet hiervoor gecorrigeerd worden: kinderen 4-8 jaar: - 0,4 kg; 9-11 jaar: - 0,6 kg; 12-14 jaar: - 0,8 kg; ≥ 15 jaar: - 1,0 kg. Vervolgens worden gewicht en lengte in het Digitaal Dossier JGZ (DD JGZ) ingevoerd of, bij het ontbreken daarvan, in het groeidiagram voor kinderen van 0-4 jaar of 1-21 jaar (TNO 2010).

Kinderen < 2 jaar
Voor het bepalen van overgewicht wordt de voorkeur gegeven aan gewicht naar lengte, omdat er nog geen gevalideerde BMI-afkapwaarden (BMI = gewicht kg/lengte m2) voor deze leeftijd zijn. Er is sprake van overgewicht bij een gewicht naar lengte van 1-2 SDS en van obesitas bij een gewicht naar lengte ≥ 2 SDS (zie stroomdiagram ‘Kinderen 1-2 jaar: signaleren en verwijzen’). Een hoog lichaamsgewicht vanaf de leeftijd van 5-6 maanden, alsook een snelle gewichtstoename (> 0,67 SD) op enig moment in de periode van 0-2 jaar, is geassocieerd met een hoog lichaamsgewicht op 5- tot 12-jarige leeftijd. Bij zuigelingen met overgewicht die alleen borstvoeding krijgen is onvoldoende onderzoek verricht. Het is daarom niet mogelijk om adviezen voor deze kinderen te geven.

Kinderen 2-19 jaar
Internationale afkappunten van de BMI voor het vaststellen van overgewicht en obesitas bij kinderen staan in tabel 1. Bij het ontbreken van het DD wordt bij kinderen met een gewicht naar lengte ≥ +1 SDS de body mass index berekend, zie stroomdiagram ‘Kinderen 2-19: jaar signaleren en verwijzen’. Voor allochtone (vooral Hindoestaanse) kinderen wordt gedacht aan lagere afkappunten voor overgewicht. Hier wordt nog verder onderzoek naar verricht. De klinische blik of een kind overgewicht heeft of niet, gebaseerd op kunde en ervaring, kan de doorslag geven als de BMI op de grens van normaal gewicht en overgewicht ligt.

Bij het vaststellen van overgewicht kunt u in overleg met de ouders een eet- en beweegdag- boek en een folder over overgewicht meegeven (bijlage 3 en 4: Eet- en beweegdagboek). Bij het eerste consult op indicatie kunt u het ingevulde dagboek bespreken.

Tabel 1. bmI-afkappunten (kg/m2) voor overgewicht en obesitas voor jongens en meisjes (cole 2000).

  Jongens Meisjes
Leeftijd (jaar) Overgewicht (kg/m2) Obesitas (kg/m2) Overgewicht (kg/m2) Obesitas (kg/m2)
2 18,4 20,1 18,0 19,8
3 17,9 19,6 17,6 19,4
4 17,6 19,3 17,3 19,2
5 17,4 19,3 17,2 19,2
6 17,6 19,8 17,3 19,7
7 17,9 20,6 17,8 20,5
8 18,4 21,6 18,4 21,6
9 19,1 22,7 19,1 22,8
10 19,8 24,0 19,9 24,1
11 20,6 25,1 20,7 25,4
12 21,2 26,0 21,7 26,7
13 21,9 26,8 22,6 27,8
14 22,6 27,6 23,3 28,6
15 23,3 28,3 23,9 29,1
16 23,9 28,9 24,4 29,4
17 24,5 29,4 24,7 29,7
18 25,0 30,0 25,0 30,0

Aanbevelingen

  • Het wordt aanbevolen voor kinderen van 2-19 jaar de BMI te gebruiken om overgewicht te signaleren en te monitoren.
  • Het wordt aanbevolen voor het berekenen van de BMI gebruik te maken van het Digitaal Dossier of bij afwezigheid hiervan van de BMI-meter (TNO).
  • Bij afwezigheid van het Digitaal Dossier of een BMI-computerapplicatie worden gewicht en lengte in groeidiagrammen specifiek voor geslacht, leeftijd en etniciteit ingevuld. Voor kinderen met een gewicht naar lengte in de groeicurve ≥ +1 SDS wordt de BMI berekend (gewicht (kg)/lengte (m2)).
  • Voor het vaststellen van overgewicht bij kinderen van 0-2 jaar wordt gebruik gemaakt van de gewicht-naar-lengtecurve (≥ +1 SDS) vanwege het ontbreken van gevalideerde afkappunten van de BMI voor deze leeftijdsgroep.
  • Om overgewicht vast te stellen bij kinderen ≥ 2 jaar worden internationale geslacht- en leeftijdafhankelijke BMI-afkapwaarden gebruikt (Cole et al. 2000).

Lees verder voor de onderbouwing.


Pagina als PDF