Richtlijn: Pesten (2014)

Onderbouwing

Uitgangsvragen

  • Tot welke lichamelijke, emotionele en sociale/maatschappelijke klachten/gevolgen leiden pesten en gepest worden op korte en lange termijn?
  • Verschillen de gevolgen per leeftijdsgroep?

Conclusies gevolgen van pesten

Gepeste kinderen – gevolgen

 Niveau  Conclusie  Literatuur
1 Het is aangetoond dat kinderen die gepest worden een grotere kans hebben op de ontwikkeling van internaliserende problemen zoals depressie, angst en teruggetrokkenheid. A1.Reijntjes, 2010
 2 Het is aannemelijk dat kinderen die gepest worden een grotere kans hebben op (latere) ontwikkeling van psychosomatische klachten (OR = 1,8 - 3,1) zoals hoofdpijn, buikpijn,
rugpijn, bedplassen, slechte eetlust en slaapproblemen.
A1. Gini, 2009
A2. Fekkes, 2006
 2 Het is aannemelijk dat gepest worden – met name bij meisjes – samengaat met een
grotere kans op latere suïcidegedachten en suïcidepogingen.
A1.Brunstein,2010
A2. Klomek, 2009
 2 Het is aannemelijk dat jongeren die worden gepest in de daaropvolgende periode
een lager zelfvertrouwen ontwikkelen
A2.Overbeek,2008
 2 Het is aannemelijk dat kinderen die worden gepest minder plezier in school krijgen,
vaker afwezig zijn en minder goede schoolprestaties krijgen.
A2/B.Boulton,2009
A2.Nakomoto,2010
A2. Schwartz,2005

Pesters-gevolgen

Niveau Conclusie Literatuur
2 Het is aannemelijk dat jongens die pesten een grotere kans hebben op de ontwikkeling van een antisociale persoonlijkheidsstoornis (OR = 1,7 - 3,6). A2.Sourander,2007
3 Er zijn aanwijzingen dat kinderen die pesten (OR = 1,8 - 2,1) en kinderen die zowel pesten als gepest worden (OR = 2,0 - 2,8) vaker last hebben van psychosomatische klachten zoals hoofdpijn, buikpijn, rugpijn, bedplassen, slechte eetlust en slaapproblemen A1. Gini, 2009
3 Het is aannemelijk dat jongeren die actief pesten vaker suïcidegedachten hebben en vaker een suïcidepoging ondernemen. A1. Brunstein,2010
A2. Kim, 2009
A2. Klomek, 2009

 Leeftijdsverschillen-gevolgen

Niveau Conclusie Literatuur
2 Suïcidegedachten en suïcidepogingen in relatie tot pesten en gepest worden komen pas voor tijdens de middelbareschoolleeftijd. A1.Brunstein,2010
A2. Kim, 2009
A2. Klomek, 2009
2 Angst, depressie en psychosomatische klachten als gevolg van pestgedrag komen zowel voor tijdens de basisschoolleeftijd als tijdens de middelbareschoolleeftijd A1. Gini, 2009
A1. Reijntjes,2010
A2. Fekkes, 2006
3 Gepeste kinderen hebben als (jong)volwassenen een grotere kans op depressie. B. Lund, 2009
3 Pestende kinderen hebben een grotere kans om als (jong)volwassenen een antisociale persoonlijkheid te ontwikkelen. A2.Sourander,2007

Gevolgen van gepest worden

Angst en depressie
Reijntjes beschrijft in een review van 18 onderzoeken de relatie tussen internaliserende problemen (o.a. angst, depressie) en pesten (Reijntjes, Kamphuis, Prinzie & Telch, 2010). Deze review richt zich specifiek op longitudinale onderzoeken zodat er een betere interpretatie kan worden gegeven aan de richting van de causale verbanden, namelijk of internaliserende problemen voorafgaan aan pesten of dat internaliserende problemen een gevolg zijn van pesten. In de meta-analyse van de resultaten worden de gegevens van 13.978 jongeren betrokken. De resultaten van de verschillende onderzoeken laten zien dat kinderen die gepest worden een grotere kans hebben op de ontwikkeling van internaliserende problemen zoals depressie, angst en teruggetrokkenheid. Een retrospectief onderzoek van Lund laat zien dat er een associatie is tussen depressie op latere leeftijd (31-50 jaar) en gepest worden tijdens de jeugd (Lund et al., 2009).

Psychosomatische klachten
In een meta-analyse van 11 verschillende onderzoeken naar de associatie van pestgedrag en psychosomatische klachten van Gini komt naar voren dat kinderen die gepest worden en kinderen die zowel pesten als gepest worden veel vaker last hebben van psychosomatische klachten zoals hoofdpijn, buikpijn, bedplassen, rugpijn, slechte eetlust en slaapproblemen (Gini & Pozzoli, 2009). De meeste onderzoeken in deze meta-analyse zijn crosssectioneel en geven aan dat er een associatie is tussen gepest worden en psychosomatische klachten. Een van de aangehaalde onderzoeken van Fekkes betreft een prospectief cohortonderzoek. De resultaten van deze studie laten zien dat kinderen die aan het begin van het schooljaar werden gepest een veel grotere kans hadden op de ontwikkeling van een groot scala aan psychosomatische klachten aan het eind van het schooljaar (Fekkes et al., 2006).

Suïcidegedachten en suïcidepogingen
In een review van 31 crosssectionele en longitudinale studies onderzoekt Brunstein de relatie tussen pesten en suïcide (Brunstein, Klomek, Sourander & Gould, 2010). Uit de meeste studies komt een duidelijke associatie naar voren tussen pestgedrag en suïcidegedachten en suïcidepogingen. Uit de resultaten van een van de aangehaalde longitudinale onderzoeken komt naar voren dat kinderen – met name meisjes – die gepest worden een grotere kans lopen om later zelfmoordgedachten te ontwikkelen en een grotere kans lopen om een zelfmoordpoging te doen, dan wel zelfmoord te plegen (Klomek et al., 2009). Voor jongens die gepest worden en die zelf ook pesten, is er ook een positieve associatie met latere zelfmoordgedachten en zelfmoordpogingen. Deze associatie wordt bij jongens echter verklaard door andere gedragsproblemen en depressie ten tijde van het pesten.

Zelfvertrouwen
In een longitudinaal onderzoek van Overbeek onder Nederlandse adolescenten kwam naar voren dat bij kinderen die worden gepest het zelfvertrouwen daalt in de daaropvolgende periode van 12 maanden (Overbeek, Zeevalkink, Vermulst & Scholte, 2010).

Schoolbeleving, schoolverzuim en schoolprestaties
Uit een longitudinaal onderzoek van Boulton kwam naar voren dat 11-jarige kinderen die werden gepest minder plezier in school hadden in vergelijking met kinderen die niet werden gepest (Boulton, Chau, Whitehand, Mataya & Urray, 2009). Voor 9-jarige kinderen was er geen verschil in schoolbeleving. Uit dit onderzoek kwam verder naar voren dat zowel 9- als 11-jarige kinderen die werden gepest minder plezier in de pauzes hadden in vergelijking met niet-gepeste kinderen.
In een longitudinaal onderzoek van Buhs kwam naar voren dat kinderen die worden gepest in de daaropvolgende periode eerder geneigd zijn tot schoolverzuim (Buhs, Ladd, & Herald, 2006). In een prospectief onderzoek van Schwartz kwam naar voren dat kinderen die vaak werden gepest gedurende diezelfde periode slechtere schoolprestaties hadden en ook een jaar later slechter presteerden op school (Schwartz, Gorman, Nakamoto & Toblin, 2005). In een meta-analyse van Nakamoto werd geconcludeerd dat gepest worden een klein maar negatief effect heeft op de schoolprestaties (Nakamoto & Schwartz, 2010).

Gevolgen en langetermijnassociaties bij pesters

Psychopathologie
In een longitudinaal onderzoek van Sourander onder jonge mannen kwam naar voren dat jongens die op 8-jarige leeftijd pesten, als jongvolwassenen een grotere kans hebben op een antisociale persoonlijkheidsstoornis (Sourander et al., 2007). Jongens die op 8-jarige leeftijd zowel pesten en gepest worden, hebben als jongvolwassenen een grotere kans op een angststoornis.

Psychosomatische klachten
In een meta-analyse van 11 verschillende onderzoeken naar de associatie van pestgedrag en psychosomatische klachten van Gini komt naar voren dat kinderen die pesten en kinderen die zowel pesten als gepest worden vaker last hebben van psychosomatische klachten zoals hoofdpijn, buikpijn, rugpijn, bedplassen, slechte eetlust en slaapproblemen (Gini & Pozzoli, 2009). De betreffende onderzoeken naar de relatie tussen actief pesten en psychosomatische klachten zijn crosssectioneel en geven aan dat er een associatie is tussen actief pesten en psychosomatische klachten.

Suïcidegedachten en suïcidepogingen
In de review van Brunstein waarin de relatie tussen pesten en suïcide wordt onderzocht komt uit de verschillende crosssectionele studies een associatie naar voren tussen actief pesten en suïcidegedachten en suïcidepogingen (Brunstein et al., 2010). Uit de aangehaalde longitudinale studie van Kim komt naar voren dat pestende jongens een grotere kans hebben op de ontwikkeling van suïcidegedachten en pestende meisjes een verhoogd risico hebben op suïcidepogingen (Kim, Leventhal, Koh & Boyce, 2009). Deze verhoogde risico’s waren ook aanwezig voor jongeren die zowel pester als gepeste waren. In het longitudinale onderzoek van Klomek komt naar voren dat bij jongens die zelf pesten er een positieve associatie is met latere zelfmoordgedachten en zelfmoordpogingen (Klomek et al., 2009). Deze associatie wordt bij jongens echter verklaard door andere gedragsproblemen en depressie ten tijde van het pesten.

Verschillende gevolgen per leeftijdsgroep

Hierboven zijn de gevolgen en effecten op langere termijn weergegeven die samenhangen met gepest worden en actief pesten. Op basis van de hierboven aangehaalde onderzoeken kunnen deze gevolgen worden ingedeeld naar de leeftijdsgroepen:

  1. basisschoolleeftijd (preadolescentie);
  2. middelbareschoolleeftijd;
  3. jong)volwassenen.

Op de basisschoolleeftijd zijn de gevolgen die bij gepeste kinderen vooral een rol spelen: angst en depressie (Reijntjes et al., 2010), psychosomatische klachten (Fekkes et al., 2006; Gini & Pozzoli, 2009) en een negatieve schoolbeleving, schoolverzuim en slechtere schoolprestaties (Boulton et al., 2009; Buhs et al., 2006; Nakamoto & Schwartz, 2010; Schwartz et al., 2005).

Op de middelbareschoolleeftijd zijn de gevolgen die bij gepeste kinderen een rol spelen: suïcidegedachten en suïcidepogingen (Brunstein et al., 2010; Klomek et al., 2009), angst en depressie (Lund et al., 2009), een lager zelfvertrouwen (Overbeek et al., 2010) en slechtere schoolprestaties (Nakamoto & Schwartz, 2010). Een belangrijk verschil tussen de basis- en de middelbareschoolleeftijd is dat na de adolescentie (middelbareschoolleeftijd) suïcidegedachten en -pogingen zich als mogelijke gevolgen kunnen voordoen.
Voor kinderen die zelf actief pesten komt naar voren dat zij gedurende de middelbareschoolleeftijd een grotere kans hebben op suïcidegedachten en -pogingen (Brunstein et al., 2010; Kim et al., 2009; Klomek et al., 2009).

Uit de aangehaalde onderzoeken blijkt dat bij (jong)volwassenen voor de gepeste leerlingen depressie naar voren komt als een gevolg op latere leeftijd (Lund et al., 2009). Kinderen die zelf actief pesten hebben als (jong)volwassenen een grotere kans op een antisociale persoonlijkheid (Sourander et al., 2007).

Referenties


Pagina als PDF