Richtlijn: Houding en bewegen (2020)

Inleiding

JGZ-professionals kunnen jeugdigen en hun ouders adviseren over een goede houding en gezond bewegen. In dit thema staan algemene adviezen ter preventie van houdings- en bewegingsafwijkingen. Het onderwerp beeldschermgebruik wordt alleen besproken in relatie tot houding en bewegen. In thema 3 worden aanbevelingen gedaan over hoe JGZ-professionals deze adviezen het beste kunnen overbrengen op jeugdigen en hun ouders.

Aanbevelingen

Algemene adviezen

• De preventieve adviezen uit deze richtlijn kunnen tijdens een contactmoment mondeling worden overgebracht op jeugdigen en hun ouders (zie thema 3. In gesprek met ouders en jeugdigen), of via andere manieren (o.a. via foldermateriaal, websites, e-mails, nieuwsbrieven, eHealth Apps etc.).
• JGZ-professionals kunnen jeugdigen en hun ouders, school en kinderopvang voorlichting geven over bewegen, houding en beeldschermgebruik.

Preventieve adviezen bewegen

• JGZ-professionals kunnen jeugdigen en hun ouders motiveren om te voldoen aan de Beweegrichtlijnen, zoals opgesteld door Gezondheidsraad (2017) (4-18 jaar) en de WHO (2019) (0-4 jaar):

• Uitgebreide adviezen en tips voor het stimuleren van bewegen staan in bijlage 3.

Preventieve adviezen houding

Baby’s van 0-1 jaar:

• Draagzak en draagdoek: Zie voor de adviezen rond houding in een draagdoek of draagzak de JGZ Richtlijn Heupdysplasie.
• Zie de JGZ Richtlijn Motorische ontwikkeling voor adviezen rond het voorkomen van langdurig in een zittende houding doorbrengen bij baby’s.

Kinderen van 1-18 jaar:

-   Gezonde houding: Langdurig in één bepaalde houding zitten, ook al is het een ergonomisch verantwoorde houding, is niet gezond. Het is gezond om regelmatig af te wisselen van houding. Wissel minimaal om de 30 minuten van houding.
-   Afwisselende houding: Het op de buik liggen of staan tijdens activiteiten als lezen of op een tablet werken is een gezonde afwisseling van zittende activiteiten. Het versterkt de nek en rugspieren. Ook kunnen kinderen staand werken door te schrijven op een schoolbord, schildersezel of papier dat op de muur is geplakt.
-   Ergonomische zithouding: Ook bij een ergonomisch verantwoorde houding is het belangrijk om regelmatig te wisselen van houding. Een ergonomische houding houdt in: 

• Zet de voeten plat op de grond;
• Zorg dat de enkels, knieën en heupen 90 graden gebogen zijn, waarbij het kind goed achterop de zitting van de stoel zit;
• De rugleuning moet steun geven van de onderrug tot aan de schouderbladen;
• Armleuning eveneens op ellebooghoogte;
• Tafelhoogte voor kleuren, tekenen en schrijven is 2- 4 cm hoger dan de onderkant van de gebogen elleboog;
• Tafelhoogte voor typen op laptop of tablet is gelijk aan de onderkant van de gebogen elleboog.

Voor ouders en leerkrachten is het niet altijd praktisch haalbaar om voor jeugdigen van alle leeftijden een ergonomische zitplek te creëren. Daarom blijft het afwisselen van de houding het belangrijkste advies. In dit instructiefilmpje kunnen ouders vanaf minuut 1.21 zien hoe zij de zithouding van een kind kunnen optimaliseren.
Een goede houding is op de volgende manier uit te leggen aan ouders en jeugdigen:
Ga zitten of staan alsof er een touwtje vanaf beneden door je heen loopt en vanaf je hoofd recht omhoog wordt getrokken. Houd de schouders ontspannen en naar achteren. Trek je buik in. Je voeten staan op heupbreedte. Verdeel je gewicht evenredig over beide voeten. Probeer je hoofd rechtop te houden. Houd je benen recht, maar ontspan je knieën. Van de zijkant gezien zijn de oren, schouders en heup in één lijn. Een lichte holling in de nek, een lichte bolling in de bovenrug en een lichte holling in de onderrug zijn normaal. Voor meer informatie: klik hier.

-   Meubilair: Zorg voor goed meubilair (bijvoorbeeld op school), zodat een ergonomische houding of het afwisselen van de houding mogelijk is. Verstelbaar meubilair is erop gericht dat kinderen een goede uitgangshouding kunnen hebben passend bij hun antropometrische maten. Dynamisch meubilair zorgt ervoor dat afwisseling in houding mogelijk is, zoals een zit-/statafel, zitbal of dynamisch zitwigkussen.
-  Rugzakken en tassen: Zorg ervoor dat rugzakken over beide schouders gedragen worden en dat de zwaarste items dicht bij de rug van het kind zitten. Zorg er verder voor dat de kinderen zelf de tas niet te zwaar vinden, dit kan de kans op rugpijn verhogen.

Preventieve adviezen beeldschermgebruik

Excessief beeldschermgebruik is ongunstig voor houding en bewegen, ook voor o.a. visus, algemene ontwikkeling, overgewicht. Het NJI heeft een toolbox ontwikkeld over mediaopvoeding. Hierin zijn factsheets voor beroepskrachten en tipsheets voor ouders opgenomen. De fact- en tipsheets zijn ingedeeld in verschillende leeftijdsgroepen.

Kinderen van 0-4 jaar:

• In deze factsheet wordt geadviseerd bij jonge kinderen tot circa 2 jaar het gebruik van beeldschermen zoveel mogelijk te beperken, voor kinderen tot en met 4 jaar is ongeveer 1 uur per dag het maximum.

Kinderen van 4-18 jaar:

• In deze factsheet worden jeugdigen geadviseerd zich aan de 20-20-2 regel te houden: na 20 minuten dichtbij het beeldscherm 20 seconden in de verte kijken, plus 2 uur per dag naar buiten. Daarnaast wordt geadviseerd voor kinderen vanaf 5 jaar ongeveer 2 uur per dag als maximum aan te houden.
• Probeer bij beeldschermgebruik zo veel mogelijk een computer met losse muis en toetsenbord te gebruiken, omdat deze individueel in te stellen zijn op een ergonomisch verantwoorde manier. Zorg voor een goede zithouding door de hoogte van de tafel en stoel goed in te stellen (zie ergonomische zithouding). Maak gebruik van hulpmiddelen tijdens tablet- of laptop gebruik, zoals een tablet- of laptophouder, een extern toetsenbord en een externe (kinder- of kleinere) muis. Zorg ervoor dat de onderarm en hand een horizontale lijn vormen, zodat de vingers de toetsen kunnen aanraken.

Meer informatie over de aanbevelingen staat in de onderbouwing van dit thema.