Richtlijn: Motorische ontwikkeling (2019)

Movement Assessment Battery for Children

De Movement ABC is in 2007 vernieuwd (M-ABC-2) en bestaat uit een motorische test en een checklist. De motorische testen zijn geschikt voor kinderen in de leeftijd van 3-16 jaar, terwijl de checklist is ontwikkeld voor kinderen van 5 tot 11+ jaar. De M-ABC-2 wordt internationaal het meest frequent gebruikt als referentietest (gouden standaard). Hierbij wordt echter door meerdere geraadpleegde experts aangetekend dat de M-ABC eigenlijk niet geschikt is als gouden standaard, omdat de M-ABC weliswaar uitgebreid op stoornisniveau meet (8 domeinen) maar niet op participatieniveau (de mate waarin een kind, met eventuele motorische beperkingen, toch kan meedoen bijv. aan de activiteiten op school waarbij motorische vaardigheden gebruikt worden). Daarom omvat de M-ABC niet de totale motorische ontwikkeling van kinderen^{Expert opinion; projectgroep}

Inhoud en afname

De motorische test bestaat uit motorische taken, die onderverdeeld zijn in drie domeinen: handvaardigheid, mikken en vangen, en evenwicht. De scores op deze testen worden omgezet in standaardscores met bijbehorende percentielscores. Hiermee kan worden vastgesteld hoe een kind presteert ten opzichte van zijn leeftijdgenoten. De leeftijdsgroepen zijn opgedeeld in 3-6 jaar, 7-10 jaar en 11-16 jaar. De stoplichtmethode wordt gebruikt om te beoordelen of de prestaties van een kind in het

• Normale bereik vallen: scores in groene deel van de normtabel, boven het 16^e percentiel,
• Licht afwijkend zijn: scores in het oranje deel van de normtabel, tussen 5^e-15^e percentiel,
• Afwijkend zijn: scores in het rode deel van de normtabel, beneden het 5^e percentiel.

Er zijn Nederlandse normwaarden beschikbaar, gebaseerd op 3230 Vlaamse en Nederlandse kinderen. De onderzoekspopulatie was representatief voor de sociodemografische status (etniciteit, educatieniveau ouders, verdeling over de geografische regio’s). Het afnemen van de test duurt 20-40 minuten en dient te worden uitgevoerd door kinderfysiotherapeuten/ kinderoefentherapeuten, die hierin getraind zijn.

De checklist bestaat uit drie delen, waarbij deel A bestaat uit 15 vragen over functionele activiteiten in een stilstaande of voorspelbare omgeving, deel B uit 15 vragen over functionele activiteiten in een bewegende, onvoorspelbare omgeving, en deel C uit 13 vragen gerelateerd aan het gedrag dat van invloed kan zijn op de motoriek van het kind. De checklist wordt ingevuld door leerkrachten en/of ouders. De scores op deel A en B worden opgeteld tot een totaalscore en beoordeeld door middel van de stoplichtmethode (zie hiervoor) aan de hand van een normtabel. Hoe hoger de totaalscore, hoe slechter de motorische vaardigheden. Ook de checklist is voor Nederlandse kinderen genormeerd.

Wetenschappelijke onderbouwing

De betrouwbaarheid (interbeoordelaarsbetrouwbaarheid, test-hertestbetrouwbaarheid) en validiteit (soortgenotenvaliditeit) van de motorische test van de Movement ABC-2 zijn goed bevonden¹¹¹. De psychometrische eigenschappen van de checklist zijn onderzocht bij een groep Nederlandse kinderen De onderzochte groep was representatief voor de sociodemografische status (etniciteit, educatie niveau ouders, verdeling over de geografische regio’s¹³⁰). Voor het onderzoeken van de validiteit, sensitiviteit en specificiteit van de checklist van de M-ABC-2 zijn de motorische test van de M-ABC-2 en de Developmental Coordination Disorder Questionnaire als referentietesten gebruikt. De interne consistentie van de items van de checklist is zeer goed gebleken. Dit betekent dat elke vraag van de checklist een bepaald aspect meet van het motorisch functioneren van kinderen. De validiteit van de checklist blijkt voldoende te zijn. Beide bevindingen blijken ook uit ander onderzoek bij verschillende leeftijdscategorieën¹²⁹. De sensitiviteit van de checklist is echter vrij laag. Daarom wordt afgeraden om de checklist te gebruiken als screeningsinstrument in een basisschoolpopulatie^111,131. De vragenlijst zou in de toekomst, na nader onderzoek naar hiervoor geschikte indicaties, mogelijk wel op indicatie gebruikt kunnen worden binnen de JGZ^{Expert opinion}.

Bayley Scales of Infant and Toddler Development

De Bayley Scales of Infant and Toddler Development (Third edition, Nederlandse versie; Bayley-III NL) is een observatie-instrument om de vroegkinderlijke ontwikkeling in kaart te brengen bij kinderen vanaf 16 dagen tot en met 42 maanden en 15 dagen. De test bestaat uit de schalen cognitie, taal (taalbegrip en taalproductie) en motoriek (grove en fijne motoriek). Daarnaast bevat de test nog twee schalen die met behulp van een vragenlijst door ouders of verzorgers van het kind worden beoordeeld: het sociaal-emotionele gedrag en adaptief gedrag (conceptuele, sociale en praktische vaardigheden).

Inhoud en afname

Het motorische testgedeelte bestaat uit 66 items voor het beoordelen van de fijne motoriek en 72 items voor het beoordelen van de grove motoriek, welke worden beoordeeld door een in de Bayley getrainde instructeur die ervaring heeft in het omgaan met peuters en kleuters^139,225. Het afnemen van de totale test duurt 31-86 minuten, afhankelijk van de leeftijdsgroep²²⁵.

Wetenschappelijke onderbouwing

De Bayley-III-NL blijkt een betrouwbaar en valide meetinstrument te zijn met goede psychometrische eigenschappen, waarvan ook Nederlandse normwaarden beschikbaar zijn^139,225.

Alberta Infant Motor Scale

De Alberta Infant Motor Scale (AIMS) is een observatie-instrument met als doel het vroegtijdig identificeren van kinderen in de leeftijd van 0 tot 18 maanden met een vertraagde of afwijkende grofmotorische ontwikkeling^132.

Inhoud en afname

De motoriek van kinderen wordt gemeten in vier verschillende posities met in totaal 58 items. De grofmotorische vaardigheden worden beoordeeld in rugligging (21 items), buikligging (9 items), zittend (12 items) en staand (16 items)¹¹¹. De afnameduur van de AIMS bedraagt 20-30 minuten¹³². De test kan afgenomen worden door kinderfysiotherapeuten/kinderoefentherapeuten die hierin geschoold zijn.

Wetenschappelijke onderbouwing

De betrouwbaarheid en validiteit van de AIMS zijn grondig onderzocht en blijken beiden goed te zijn^123,132,134. De normwaarden voor kinderen die in Nederland wonen worden momenteel vastgesteld.